Sosyal ve ekonomik ilişkilerin karmaşıklaşması, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin hukuk sistemlerine yansıması sonucu yeni uyuşmazlıklarla karşılaşılan bir dönemde, mahkemelerin mevcut yapısının, yargılama usullerinin ve yetki alanlarının aynı kalmasının beklenilmesi güçtür. Yargı sistemi ve mahkemelerin teşkilâtlanmasında, ülkelerin toplumsal ve kültürel özelliklerine göre değişik modellerle karşılaşılmakla birlikte, uyuşmazlıkların, alanında uzman ihtisas mahkemeleri tarafından çözümlenmesi yönünde tüm dünyada genel bir eğilim olduğu görülmektedir. Bu anlamda ihtisas mahkemeleri etkinlik ve verimliliğinin sağlanması yolunda en önemli araç olarak tavsiye edilmektedir.
Diğer ülkelerin yargı sistemleri gibi son on yıllık süreçte ülkemizde de özellikle adli yargı sistemi içerisinde genel yetkili mahkeme uygulaması terk edilerek uzmanlaşmaya gidilmiş, genel yetkili mahkemelerin yanında belli alanlarda özel yetkili ihtisas mahkemeleri kurulmuş ve faaliyete geçirilmiştir. Bu anlamda tüketici, aile, çocuk, iş, kadastro, fikri ve sınai haklar hukuk ve ceza mahkemeleri Türk yargı sistemindeki ihtisas mahkemeleri örneklerindendir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde de kabul edilen ve “ herkesin alanında uzman hâkimler tarafından davasının makul bir sürede görülmesini isteme hakkına sahip olduğu ” ilkesinden hareketle ihtisas mahkemelerinin kurulmasındaki en önemli amaç, alanında uzmanlaşmış hâkim ve mahkemeler eliyle yargısal süreçlerde etkinlik ve verimliliğin sağlanmasıdır.
6460 ve 6572 sayılı Kanunlarla yapılan değişiklikle “ihtisaslaşmanın sağlanması amacıyla gelen işlerin yoğunluğu ve niteliği dikkate alınarak” mahkemeler arasındaki iş bölümünün veya daireler arasındaki iş dağılımının Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından belirlenebileceği düzenlemesi getirilmiştir. 6352 sayılı Kanunla bölge idare mahkemelerinin birden çok kurul hâlinde çalışmaları imkânı sağlanmış, Kadastro Kanununda yapılan değişiklik ile dosya sayıları, nitelikleri, coğrafi şartlar, ulaşım durumları dikkate alınmak suretiyle kadastro mahkemeleri merkez mahallerde birleştirilmiştir.
Bu uygulamalara benzer şekilde ulaşım imkânlarının kolaylaşması ve bu yönde duyulan ihtiyaç da dikkate alınarak merkezlerdeki diğer ihtisas mahkemelerinin yetki alanlarının da genişletilmesi öngörülmektedir.
Değerlendirmeler ışığında ihtisas mahkemelerinin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılması ile uzman mahkemelerce verilecek kararların adalete olan güveni yükselteceği, hukukî başvuru yollarının kullanılmasının azalması sonucu yargılama süresinin kısalacağı ve böylelikle hizmetin etkinlik ve verimliliğinin daha da artacağı düşünülmektedir.
Kaynak: Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yargı Reformu Stratejisi 2015
