Noterlik Mesleği Tanımı

Noterlik iş ve işlemleri, çok eski tarihlerden beri bir ihtiyaç olarak doğmuş ve bir kurum olarak düzenlenegelmiştir. Noterliğin esaslı bir şekilde ilk tatbikatlarına Roma Hukukunda ve İslam Hukukunda rastlanmaktadır. Dördüncü ve beşinci yüzyıllarda Roma Devlet teşkilatı düzeltilirken, amme hizmeti gören yerlerdeki bu katiplere Exceptores, kayzer yanında görev yapanlara da Notari adı verilirdi. Bu kelime, çabuk yazan anlamına gelmektedir. Fransa’da on altıncı yüzyılda bunlara, Tabellion veya Garde-Note denirdi. Kral Dördüncü Henry zamanında bu kimselere Noter adı verildi.

İslam Hukuku’nda noterlik işlerini yapacak kişilerin adil, güvenilir, kusur ve açıktan günah işlemeyen kimseler olması gerekmektedir. Kur’an-ı Kerim’de (2/282), borcun adil bir katip tarafından şahit huzurunda yazılması emredilmektedir. Bu işlemi yapana “katib-i âdil” denmiştir. Osmanlı Devletinde noterlik işlerini kadı veya naibler yapardı. 1913’te Katib-i Âdil Kanunu Muvakatı kabul edilmiştir. Osmanlı Devletinde, hukuki işlemlerin vesikalandırılmasına son derece önem verilirdi. Çünkü bu, dini bir emirdi. Bunun en açık delili de ağzına kadar dolu olan devlet arşivleridir. Ülkemizde 1939’da Noterlik Kanunu’nun kabul edilişine kadar, bu kanun yürürlükte kalmıştır.

Şu anda Noterlik mesleği, 1512 sayılı Noterlik Kanunu ve bu kanun gereğince hazırlanmış Noterlik Kanunu Yönetmeliğince düzenlenmiştir. Kanunda Noterlik mesleği bir kamu hizmeti olarak tanımlanmıştır. Noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirir ve kanunlarla verilen başka görevleri yaparlar.

Her asliye ve münferit sulh mahkemesinin bulunduğu yerde, o mahkemenin yargı çevresindeki noterlik işlerini görmeye yetkili olmak üzere bir noterlik kurulur. Bir ilin belediye sınırları içinde birden fazla noterlik bulunduğu takdirde, her noterlik, bağlı olduğu asliye mahkemesinin yargı çevresi ile sınırlı olmaksızın, il belediyesi sınırları içindeki bütün noterlik işlerini görmeye yetkilidir.

Adalet Bakanlığı, iş yoğunluğunda artış görülen yerlerde birden çok noterlik açabilir. Mevcut noterliklerden birden fazlasını, boşalmış bulunması kaydıyla kapatabilir. Adalet Bakanlığı birden çok noterlik açma ve noterliklerden birden fazlasını kapatma yetkisini kullanmadan önce Türkiye Noterler Birliğinin mütalaasını alır.

Noterlikler dört sınıfa ayrılır. Birinci, ikinci ve üçüncü sınıf noterlikler, Türkiye Noterler Birliğinin mütalaası alınarak Adalet Bakanlığınca sınıflandırılır. Bu sınıflandırmada, her noterliğin yetki çevresi içindeki nüfus, iş yoğunluğu ve noterlik geliri esas tutulur. Genellikle, aynı mahkemeye bağlı noterlikler aynı sınıftan sayılır. Açık bulunan üçüncü sınıf bir noterliğe noter atanması mümkün olamazsa, bu noterlik, Adalet Bakanlığınca dördüncü sınıfa indirilir. Dördüncü sınıf noterlikler, o yerin bağlı bulunduğu adalet komisyonunun inhası üzerine, Adalet Bakanlığınca görevlendirilecek icra müdürü, icra müdür yardımcısı veya kâtip sınıfından bir adalet memuru tarafından geçici olarak yönetilir.

Noterler ise üç sınıfa ayrılır. İlk defa üçüncü sınıf bir noterliğe atanarak mesleğe girenlerin, işe başladıkları tarihte üçüncü sınıf hizmeti başlar. Noterin ikinci ve üçüncü sınıfta asgari hizmet süresi dörder yıldır. Bu sürenin sonunda noterin sınıfının yükselebilmesi, Adalet müfettişi tarafından hakkında düzenlenen son hal kağıdında olumlu kanaat belirtilmiş olmasına bağlıdır.

Noterliğe Kabul Şartları: Noter olabilmek için, noterlik stajını tamamlayarak, noterlik belgesini almış olmak şarttır. Ancak, Adlî veya askerî yargı hâkimlik yahut savcılıklarına veyahut hukuk fakültesi mezunu olup, idarî yargı hâkimlik veya savcılıklarına atanmış veya avukat unvanını kazanmış olan veya Avukatlık Kanununa göre staj ve avukatlık sınavı şartlarından bağışıklı olarak avukatlığa kabul olunmaya hak kazanmış bulunanlar, noterlik stajına tâbi değildirler. Bu sayılanlar gerekli belgeleri eklemek suretiyle Adalet Bakanlığına bir dilekçe ile başvurmaları üzerine, yapılan inceleme sonunda, noter olmaya engel teşkil eden bir durumları bulunmadığı anlaşıldığı takdirde, Noterlik belgesi verilir.

Stajyerlik için başvuru: Staj yapılacak yerdeki noterliklerin bağlı bulunduğu noter odasına verilecek bir dilekçe ile yapılır. Staj süresi bir yıldır. Noterlik stajı ücretlidir. Staj ücreti, Türkiye Noterler Birliğince tespit olunur ve stajın başlangıç tarihinden Adalet Bakanlığınca noterlik belgesinin verildiği tarihe kadar olmak üzere, Birlik bütçesinden ödenir. Stajyerler, staj süresi içinde yaptıkları bütün işlerden dolayı, o işin asıl görevlisi gibi sorumludurlar.

Noterliğe Atama: Boşalan, açılan veya dördüncü sınıftan üçüncü sınıfa geçirilen noterlikler, o yerde, İstanbul ve Ankara’da ve Adalet Bakanlığınca uygun görülecek diğer yerlerde çıkan birer gazete ve Resmi Gazete’ de birer defa ilan olunur.

İlan edilen noterliğe başvuranlar, Noterlik kanununun 7. maddenin 1, 5 ve sonraki bentlerinde yazılı şartları kaybetmediklerini gösterir belgeleri ile askerlik hizmetini yaptıklarına veya askerlik hizmetine elverişli olmadıklarına ilişkin belgeyi Adalet Bakanlığına veya Bakanlığa gönderilmek üzere bulundukları yer Cumhuriyet Savcılığına verecekleri dilekçelerine iliştirmek zorundadırlar. Adalet Bakanlığı, son ilan tarihinden itibaren bir ay tamamlandıktan ve her halde 23. maddenin 2. fıkrasına göre verilen sürenin bitiminden sonra isteklilerden 18. maddede gösterilen defterdeki sırada en önde bulunanı, engel bir hali olmamak şartıyla, noterliğe atar. Noterlik belgesi sahiplerinin üçüncü sınıf bir noterliğe atanabilmesi, üçüncü veya daha üst sınıf noter isteklilerin bulunmamasına bağlıdır. İkinci ve üçüncü sınıf noterliklere atamada bir üst sınıftan olan noterlerin atanma isteği diğer isteklilere tercih edilir. Bulunduğu noterlikte iki yılını doldurmamış bulunan noterlerin atanma isteği nazara alınmaz.

İlk defa noterliğe atananlar, işe başlamadan önce, bağlı bulundukları asliye hukuk veya münferit sulh mahkemesinde, kendilerine verilen bu görevi doğru ve tarafsız olarak yapacaklarına dair vicdan ve namusları üzerine ant içerler. Tutulacak üç nüsha tutanağın bir nüshası Adalet Bakanlığına gönderilir. Diğer nüshalardan biri Cumhuriyet Savcılığında, öbürü de noterlikteki dosyasında saklanır.

Noterler, göreve başladıkları tarihten itibaren 15 gün içinde, noterlik mührü ile imzalarının üçer örneğini, bulundukları yer valiliğine göndermekle yükümlüdür. İmza yetkisi verilenlerin imzalarının birer örneği de, yetki belgesinin düzenlendiği tarihten itibaren 15 gün içinde valiliğe gönderilir.

Noterlik dairesi personeli, noterin emri altında bulunan işe yeter sayıdaki katip ve hizmetliden meydana gelir. En az iki katip bulunan noterliklerde, bunlardan biri başkatiplik görevini yapar. Başkatip noterlik dairesi personelinin şefidir. Noterlik dairesinde bulunan evrak, defter ve demirbaş eşyadan noterle birlikte başkatip sorumludur.

Hiçbir hizmet ve görev noterlikle birleşemez; yargı mercilerinin vereceği işlerle, ilim ve hayır kuruluşları başkan ve üyelikleri, hakemlik, vasiyeti tenfiz memurluğu ayrıktır. Noterler borsa oyunu oynamak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesinin 1 inci fıkrasındaki anlamda ticaret yapmak, kefil olmak, kendilerine ait ücretlerden herhangi bir şekilde indirim yapmak, aracı kullanmak, reklam ve rekabet niteliğinde bir eylemde bulunmak ve her ne suretle olursa olsun noterlik ücreti hususunda kendi aralarında sözlü veya yazılı anlaşma yapmaktan yasaklıdırlar.

Noterlik dairesinde günlük çalışma, o yerdeki diğer resmi dairelerle birlikte başlar. Noter odaları, odada üye bulunan noterliklerin günlük çalışma ve tatil saatini odanın her yıl ki olağan genel kurul toplantısında, bir yıl süre ile uygulanmak üzere tespit eder ve Türkiye Noterler Birliği ile Adalet Bakanlığına bildirir. Şu kadar ki, noterlik dairesindeki iş kabulü süresi o yerdeki diğer resmi dairelerden en çok bir saat daha fazla olabilir. Noter, günlük çalışma süreleri dışında iş kabul edemez.

Noterlerin Görevleri:

  1. Yapılması kanunla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nevi hukuki işlemleri düzenlemek
  2. Kanunlarda resmi olarak yapılmaları emredilen ve mercileri belirtilmemiş olan bütün hukuki işlemleri bu kanun hükümlerine göre yapmak
  3. Gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi yapmak
  4. Bu kanuna uygun olarak dışarıda yazılıp getirilen kağıtların üzerindeki imza, mühür veya herhangi bir işareti veya tarihi onaylamak
  5. Bu kanun hükümlerine göre yapılan işlemlerin dairede kalan asıl veya örneklerinden veya getirilen kağıtlardan örnek çıkarıp vermek
  6. Belgeleri bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevirmek
  7. Protesto, ihbarname ve ihtarname göndermek
  8. Kanunen tescili gereken işlemleri tescil etmek
  9. Bu ve diğer kanunlarla verilmiş sair işleri yapmak.

Noter Ücreti: Noterlik bir kamu hizmetidir. Fakat noterler devlet memuru değildir. Devletten aylık almazlar. Gördükleri hizmete karşılık iş sahiplerinden Noterlik ücret tarifesine göre belli bir ücret alırlar. Örneğin, Noterler, yaptıkları vasiyetname ve vakıf senedi düzenlemesinden 122,00 TL düzenleme ücreti alırlar. Bundan başka noterler, yaptıkları işlemlerden Harçlar Kanunu’na göre aldıkları harçların yüzde otuzu oranında noter ücreti alırlar.