Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu tarafından hazırlanan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edildi. O tarihten bu yana her 10 Aralık, Dünya İnsan Hakları Günü olarak kutlanmakta.
İnsan Haklarının Tarihi
İnsanlık, dünya tarihi boyunca hak ve özgürlük mücadelesi vermek için savaştı. Bu kapsamda dönem dönem yaşanan önemli olaylar dünya tarihinde yerini aldı. İnsan haklarıyla ilgili belge niteliğindeki ilk bildiri, 1215 yılında İngiltere Kralı’na kabul ettirilen Magna Carta oldu. Özgürlük ve bağımsızlık mücadelesinin sembolü olan bir diğer bildiri ise Amerikan Bağımsızlık Bildirisi’dir. 1789 yılında gerçekleşen Fransız İhtilali’nden sonra yayımlanan İnsan Hakları Bildirisi’nde özgürlük, eşitlik gibi kavramlar yer aldı. 20. yüzyıla gelindiğinde devletler, yaşanan iki büyük dünya savaşı sonrasında hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasına yönelik daha bütüncül ve kapsamlı bir çalışma içerisine girdi. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, Haziran 1948’de İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ni hazırlandı.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
10 Aralık 1948 tarihinde Paris’te yapılan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda 30 maddelik bildiri, birkaç değişiklikle kabul edildi. Bildiriye Suudi Arabistan ve Güney Afrika Birliği kabul oyu vermedi.
Bu bildirgeye imza atan üye devletler, temel özgürlükler ve insan hakları kelimelerinin anlamını tanımlamayı açıkça kabul etmiş oldu. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, hükümetler, akademisyenler, anayasa mahkemeleri ve insan hakları dernekleri gibi geniş bir kesim tarafından kabul görürken tarihte ilk kez bir bildirinin ön sözünde “hukukun üstünlüğü” terimi kullanıldı.
Bildiriyle sadece temel özgürlükler, medeni ve siyasi haklar değil, ekonomik, toplumsal, kültürel haklar da belli bir çerçeveye oturtuldu. BM’ye üye devletler, insan haklarının etkili bir şekilde tanınmasını ve gözetilmesini sağlamayı taahhüt etmekte. Bildiri, 1948’den bu yana pek çok ülkenin kendi ulusal anayasasında kabul edildi.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin Bazı Önemli Maddeleri
Madde 1- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
Madde 2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya 203 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.
Madde 3- Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.
Madde 9- Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.
Madde 15
1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 23 (1)- Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
Madde 24- Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına ve belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya hakkı vardır.
Madde 30- Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk veya kişiye, burada açıklanan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.
