Türkiye’de rektör atamaları, 2016’da yürürlüğe giren Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden düzenlendi. Devlet ve vakıf üniversitelerinde rektörlük koltuğuna oturacak isimde son karar Cumhurbaşkanına ait. Türkiye’de rektörlerin belirlenme sürecini yayımladığımız özel dosyanın devamında 22 ülkede rektör adaylarını belirleme sürecini ve rektör atamasında son sözün kime ait olduğunu mercek altına aldık. Dünyanın birçok ülkesinde son söz, eğitim bakanları ya da cumhurbaşkanlarına ait.
İngiltere
Rektör, profesörlerin haricinde özel sektör temsilcileri ve öğrencilerin de üye olduğu üniversite komiteleri tarafından aday gösterilmekte ve üniversite konseyi tarafından süresiz olarak atanmakta.
İtalya
Rektör, üniversite profesörleri tarafından seçilir; mütevelli heyeti ve senatoya başkanlık eder.
Yunanistan
Rektör, üniversitenin profesör ve doçentleri arasından Seçiciler Kurulu tarafından belirlenir. Atama, Eğitim Bakanı tarafından yapılır.
İsviçre
Aralarında öğrenci temsilcisinin de bulunduğu on üç üyeli Üniversite Yönetim Kurulu‘nun rektör adayıyla ilgili görüşü alınır ve rektör ataması Bakanlar Kurulu tarafından yapılır.
Fransa
Rektörlüğe adaylıkta, aynı üniversitede görevli olma ve kendisi aday olma şartı vardır. Üniversitenin akademisyenleri arasından öğretmen, öğrenci ve akademik personelden oluşan kişilerce seçilerek üniversite konseyine sunulur. Cumhurbaşkanı tarafından atanmakta.
Hollanda
Özel üniversitelerde rektör, mütevelli heyeti tarafından atanmakta. Kamu üniversitelerinde ise adaylar Bakanlar Kurulu tarafından tespit edilerek Kraliçe adına Eğitim Bakanı tarafından atanmakta.
Almanya
Aralarında öğrenci temsilcilerinin de olduğu üniversite kurulu, rektör adayını belirleyip atamayı yapacak eyalet eğitim bakanının onayına sunar. Eğitim bakanı, belirlenen adayı veto ederse kurul yeni bir aday belirler.
Avusturya
Rektör, üniversite konseyi tarafından seçilerek 4 yıllığına atanır.
Danimarka
Rektör, üniversite konseyi tarafından seçilir. Rektör adaylığı için profesör ya da doçent olmak yeterlidir.
İsveç
Rektör, üniversite kurulunun görüşü alınarak bakanlar kurulu tarafından atanır. 6 yıllığına göreve getirilen rektör, kurul adına genel icraattan sorumludur.
Amerika
Amerika Birleşik Devletleri’nde iki farklı sistem bulunmakta. Anglo-Sakson modelini benimseyen üniversitelerde rektör, üniversite yönetim kurulu tarafından seçilmekte. Seçilen rektör eğitim bakanı tarafından onaylanmakta. Üniversite yönetim kurulunda akademisyenler, hükûmetin atadığı temsilciler, öğrenciler ve idari personel temsilcileri, eyalet valisi, eyalet eğitim yöneticisi, sendika temsilcileri, diğer sivil toplum örgütleri temsilcileri ve bölgede bulunan ilk ve ortaöğretim okulları yöneticilerinden temsilciler bulunmakta.
Harvard Üniversitesi‘nin kendine özgü bir modelinde rektör atama sistemi mevcut. Harvard’da rektör seçimi mezunlar derneği tarafından yapılmakta.
New York State Üniversitesi‘nde ise rektörü üniversite personeli seçiyor, atanma işlemi mütevelli heyeti tarafından yapılmakta.
California Üniversitesi’nde ise rektör üst yönetim kurulu tarafından seçilmekte.
Berkeley Üniversitesi’nde de rektör adaylarını, öğretim üyeleri, idari personel, öğrenci ve mezunları içeren bir danışma komisyonu belirlemekte ve mütevelli heyeti tarafından seçilmekte.
Meksika
Meksika üniversitelerinde rektör seçimleri, siyasi otoritenin müdahalesinden uzak bir şekilde gerçekleşmekte. Üniversite konseyi ya da yönetim kurulunda belirlenen adaylar arasından seçilen rektör, beş yıl süreyle görev yapmakta.
Azerbaycan ve Mısır
İki ülkede de rektörler, cumhurbaşkanı tarafından atanmakta.
Ürdün
Rektör, hükûmet yetkililerinin yer aldığı kurul tarafından belirlenmekte.
Kenya
2012’de yapılan değişiklikten sonra rektör adaylarını artık üniversitede oluşturulan senato belirlemekte.
Hindistan
Eyalet valisi, bölgedeki üniversitelerin rektörlüğünü yapmakta. Vali, üniversitede konsey kurarak rektör yardımcısını atama yetkisine de sahip. Seçilen rektör yardımcısı da üniversitenin bilfiil yönetimini sağlamakta.
Pakistan ve Bangladeş
İki ülkedeki üniversitelerin rektörü aynı zamanda devlet başkanıdır. Devlet başkanı, belirlediği kriterlere göre rektör yardımcısını atar. Rektörün görevini yerine getiremediği durumlarda rektör yardımcısı yönetimi sağlar.
Çin
Çin’de üniversitelere rektör atama, kapalı bir süreçtir. Her üniversitede Komünist Parti sekreterinin başkanlık ettiği parti komitesi, araştırma sürecinin ardından rektör atamasını yapar. Rektör, parti üyeleri arasından seçilir.
Rusya
Üniversitedeki akademik konseyde yapılan seçimin ardından adaylar belirlenir. Hükûmet, rektörü bu adaylar arasından atar. Fakat Moskova Devlet Üniversitesi ve St. Petersburg Devlet Üniversitesi’nin rektörleri devlet başkanı tarafından atanır. Devlet başkanının rektörü görevden alma yetkisi de bulunmaktadır.
Güney Kore
Her üniversite, rektörün atanması için kendi tavsiye komitesini kurar. Komitenin belirlediği adaylar arasından, eğitim bakanının önerisi üzerine cumhurbaşkanı rektörü atar. Güney Kore’de üniversite yönetiminin bağımsızlığını artırmak, üniversiteler arası iş birliğini sağlamak için Üniversite Eğitim Konseyi de bulunmaktadır.
Yukarıdaki bilgilerde eksiklik ya da yanlışlık olduğunu düşünüyorsanız lütfen yorum kısmından bizimle iletişime geçiniz.
