Her birey kendi sağlık durumu, kendisine verilen sağlık hizmeti ve bu hizmetlerden nasıl yararlanacağı hakkında bilgi alma hakkına sahiptir. 1998 yılından bu yana her 26 Ekim, ülkemizde Hasta Hakları Günü olarak kutlanmaktadır.
Dünyada Yapılan Çalışmalar
Hasta haklarıyla ilgili ilk çalışma 1972 Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi’yle yapıldı. Bu bildirgede hastanın hastalığının tanısına, tedavisine ve gelişimine ilişkin doğru, eksiksiz ve anlayabileceği dilde bilgi almaya ve akla uygun bir karar verebilmesine olanak sağlanmasını beklemeye hakkı olduğu bildirgede belirtildi.
34. Dünya Tabipler Birliği Genel Kurulu’nda yayımlanan Lizbon Bildirgesi’nde
- Hastanın hekimini özgürce seçebilme,
- Hiçbir baskı altında kalmadan karar verebilen hekim tarafından bakılabilme,
- Kendisine önerilen tedaviyi kabul veya reddetme,
- Kendisiyle ilgili tıbbi veya özel bilgilerin gizliliğine saygı duyulmasını bekleme,
- Onurlu bir şekilde ölme,
- Ruhi ve ahlaki teselliyi kabul veya reddetme hakkı olduğu yer aldı.
1995 yılında gerçekleşen 47. Dünya Tabipler Birliği Kurultayı’nda ise Lizbon Bildirgesi’nde düzeltmeler yapılarak değişikliğe uğradı. Şili’de 2005 yılında yapılan 171. Konsey Oturumu’nda ise bildirge gözden geçirilip düzeltildi.
Türkiye’de Hasta Hakları
Türkiye’de hasta haklarıyla ilgili ilk yazılı metin, Türk Tabipleri Birliği tarafından 1960’ta hazırlanan “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi”dir. Bu nizamname “Hekimlik ve Meslek Etiği Kuralları” adı altında düzenlendi ve Türk Tabipler Birliği’nin 1998 yılında gerçekleştirdiği 47. Büyük Kongresi’nde kabul edildi. 1987 yılında “Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu yayımlandı. 1 Ağustos 1998 tarihinde ise Hasta Hakları Yönetmeliği Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
51 maddeden oluşan Hasta Hakları Yönetmeliği 9 bölüme ayrıldı. Yönetmelik “Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve İlkeler, Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı, Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı, Hasta Haklarının Korunması, Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası, Tıbbi Araştırmalar, Diğer Haklar, Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları, Son Hükümler” bölümlerinden oluşmakta.
Hasta Hakları Yönetmeliği’nde bulunan bazı önemli maddeler
Madde 8- Hasta; tabi olduğu mevzuatın öngördüğü usül ve şartlara uyulmak kaydı ile, sağlık kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir.
Madde 9- Hastaya talebi halinde, kendisine sağlık hizmeti verecek veya vermekte olan tabiplerin ve diğer personelin kimlikleri, görev ve unvanları hakkında bilgi verilir.
Mevzuat ile belirlenmiş usüllere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değiştirme ve başka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır.
Madde 13- Ötenazi yasaktır.
Madde 14- Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde dahi, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur.
Madde 17- Hasta; sağlık kurum ve kuruluşları nezdinde bulunan kayıtlarında eksik, belirsiz ve hatalı tıbbi ve şahsi bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını, düzeltilmesini ve nihai sağlık durumu ve şahsi durumuna uygun hale getirilmesini isteyebilir.
Madde 21- Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. Her türlü tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir.
Madde 42- Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır.
Hasta Hakları Yönetmeliği’nde Bulunan 18 başlık
1- Sağlık hizmetlerinden adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde faydalanma.
2- Bilgi isteme.
3- Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme.
4- Personeli tanıma, seçme ve değiştirme.
5- Öncelik sırasının belirlenmesini isteme.
6- Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım.
7- Kayıtları inceleme ve kayıtların düzeltilmesini isteme.
8- Bilgi verilmemesini isteme.
9- Mahremiyete saygı gösterilmesi.
10-Rıza olmaksızın tıbbi ameliyeye tabi tutulmama.
11-Bilgilerin gizli tutulması.
12-Tedaviyi reddetme ve durdurma.
13-Tıbbi araştırmalarda rıza.
14-Güvenliğin sağlanması.
15-Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden faydalanma.
16-İnsani değerlere saygı gösterilmesi ve ziyaret.
17-Refakatçi bulundurma.
18-Müracaat, şikâyet ve dava.
