Uygulayıcılara yönelik yol haritası özelliği taşıyan İnsan Hakları Eylem Planı, 11 temel ilke, 9 amaç, 50 hedef ve 393 faaliyetten oluşmaktadır. Planın uygulama süreci 2 yıldır.
Temel İlkeler
Devletin tüm kurum ve kuruluşları, faaliyetlerini Anayasa ve tarafı olduğumuz uluslararası sözleşmelerde güvence altına alınan ve aşağıda belirtilen ilkeleri esas alarak yerine getirir.
- İnsan, doğuştan sahip olduğu vazgeçilmez haklarıyla yaşar. Devletin temel amaç ve görevi, bu hakları korumak ve geliştirmektir.
- İnsan onuru, bütün hakların özü olarak hukukun etkin koruması altındadır.
- Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebepler temelinde hiçbir ayrımcılık söz konusu olmaksızın herkes hukuk önünde eşittir.
- Kamu hizmetinin herkese eşit, tarafsız ve dürüst biçimde sunulması, bütün yönetsel faaliyetlerin temel özelliğidir.
- Mevzuat, tereddüt doğurmayacak şekilde açık, net, anlaşılır ve öngörülebilir kurallar içerir, kamu otoriteleri bu kuralları hukuk güvenliği ilkesinden ödün vermeden hayata geçirir.
- Sözleşme özgürlüğüne, hukuki güvenlik ilkesi ve kazanılmış hakların korunması prensibine aykırı olarak hiçbir şekilde müdahale edilemez.
- Devlet, girişim ve çalışma hürriyetini rekabete dayalı serbest piyasa kuralları ile sosyal devlet ilkesi çerçevesinde korur ve geliştirir.
- Adli ve idari işleyiş; masumiyet karinesi, lekelenmeme hakkı ve ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkelerini koruyan, gözeten ve güçlendiren bir yaklaşımı merkezine alır.
- Hiç kimse eleştirisi veya düşünce açıklaması nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.
- Hukuk devleti, hak ve özgürlükler ile adaletin teminatı olarak her alanda tahkim edilir.
- Haklarının ihlal edildiğini iddia eden herkes, etkili kanun yollarına zahmetsiz şekilde erişebilmelidir. Adalete erişim, hak ve özgürlüklere saygının merkezindedir.
Amaçlar
- Daha Güçlü Bir İnsan Hakları Koruma Sistemi: Eylem Planında, hukuk devletinin tüm unsurlarıyla istikrar kazanması için güçlü, erişilebilir ve sonuç almaya elverişli bir insan hakları koruma sisteminin tesisi hedeflenmiştir.
- İnsan Haklarına Dayalı Hukuk Devleti Anlayışının Güçlendirilmesi
- İnsan Hakları Kurumlarının Etkinliğinin Artırılması
- Mağdur Haklarının Korunması
- Yargı Bağımsızlığı ve Adil Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi: Adil yargılanmanın en temel özelliği kararların gerekçesidir. Kişilerin hangi karara ne için muhatap olduğunu bilmesi ve anlaması vazgeçilmez bir esastır.
- Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Güçlendirilmesi
- Gerekçeli Karar Hakkının Güçlendirilmesi
- Masumiyet Karinesinin Uygulanmasına İlişkin Standartların Güçlendirilmesi
- Makul Sürede Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi
- İddia ve Savunmanın Eşitliği İlkesine İlişkin Standartların Geliştirilmesi
- Savunmanın Güçlendirilmesi ve Avukatlık Hizmetlerinde Kalitenin Artırılması
- Adalete Erişimin Güçlendirilmesi
- Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflık: İdarenin işlemlerine karşı yapılan başvurularda bireylere hızla ve tatmin edici cevap verilmesi, bürokrasinin azaltılması ve idareden kaynaklanan sebeplerle hukuka aykırı olan işlemin maliyetinin kişilere yüklenmemesi gerekmektedir.
- İdarenin İş ve İşlemlerinde Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi
- Adli Süreçlerde Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi
- Yargının Etkililiği ve Kalitesinin Artırılması
- İhtisas Mahkemelerinin Güçlendirilmesi
- Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Etkinliğinin Artırılması ve Yaygınlaştırılması
- Bilirkişilik Sisteminin Kalitesinin Artırılması ve Öngörülebilirliğinin Sağlanması
- İfade, Örgütlenme ve Din Özgürlüklerinin Korunması ve Geliştirilmesi: Eylem Planı, milletimizin ortak tarihinden, kültür ve medeniyetinden kaynaklanan çeşitliliği ve çoğulculuğu yaşatmak ve geliştirmek noktasındaki kararlılığı da sürdürmektedir.
- İfade ve Basın Özgürlüğüne İlişkin Standartların Yükseltilmesi
- Toplantı ve Örgütlenme Hakkının Güçlendirilmesi
- Din ve Vicdan Özgürlüğünün En Geniş Anlamda Sağlanması
- Nefret Söylemi ve Ayrımcılıkla Mücadelede Etkinliğin Artırılması
- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğinin Güçlendirilmesi: Eylem Planı, tutuklamanın istisnai bir koruma tedbiri olarak uygulanmasını sağlamaya yönelik faaliyetler öngörmüştür. Bu kapsamda öncelikle, tutuklamada itiraz ve savunma hakkının güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğine İlişkin Standartların Yükseltilmesi
- Adli Kontrol Tedbirlerinin Uygulanmasına İlişkin Standartların Yükseltilmesi
- Uygulamadan Kaynaklı Aksaklıklar Nedeniyle Kişi Özgürlüğünün Kısıtlanmasının Önlenmesi
- Kişinin Maddi ve Manevi Bütünlüğü ile Özel Hayatının Güvence Altına Alınması: Bireylerin maddi ve manevi varlığı ile onur ve haysiyetini korumak, onların toplum içinde saygın birer yurttaş olarak yaşamlarını sürdürmelerini temin etmek devletin en önemli varlık sebebidir.
- İşkence ve Kötü Muameleye Sıfır Tolerans Politikasının Titizlikle Uygulanmaya Devam Edilmesi
- Soruşturmaların Etkili Bir Şekilde Yürütülmesinin Sağlanması
- Aile İçi Şiddet ve Kadına Karşı Şiddetle Mücadelenin Etkinliğinin Artırılması
- Adli İşlemler ve Süreçlerde Bireylerin Onur ve Haysiyetleri ile Özel Hayatlarının Korunması
- Cezaların İnfazında Bireylerin Onur ve Haysiyetleri ile Özel Hayatlarının Korunması
- İnsan Hayatının Korunması Amacıyla Gerekli Tedbirlerin Alınması
- Kişisel Verilerin İşlenmesinde Özel Hayatın Korunması
- Mülkiyet Hakkının Daha Etkin Korunması: Eylem Planı, mülkiyet hakkının dokunulmazlığını idareye de hatırlatıcı bir üslupla ele almış bulunmaktadır. Belge, mülkiyet hakkının güçlendirilmesine yönelik siyasi iradeyi arkasına alarak uygulamadan kaynaklanan sorunlara da çözüm önermektedir.
- Kamulaştırma Uygulamalarından Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi
- İcra Takibi ve Yargılama Süreçlerinden Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi
- İmar Uygulamalarından Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi
- İdari Uygulamalardan Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi
- Kırılgan Kesimlerin Korunması ve Toplumsal Refahın Güçlendirilmesi: İnsan hakları disiplini içerisinde sürekli gelişen bir diğer kavram ise gençlik haklarıdır. Ayrıca sağlıklı ve yaşanabilir çevre, toplum sağlığı ve bilişim gibi alanlarda da insan haklarının korunması ve güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
- Çocukların Fiziksel ve Ruhsal Gelişimlerinin Desteklenmesi
- Çocuk Adalet Sistemine Duyarlı İnfaz Uygulamalarının Geliştirilmesi
- Gençlerin Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi
- Engelli ve Yaşlıların Kamu Hizmetlerine Erişimlerinin Kolaylaştırılması
- Uluslararası Koruma ve Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Rehabilitasyonu ve Adalete Erişimlerinin Güçlendirilmesi
- İnsan Ticaretiyle Etkili Şekilde Mücadele Edilmesi
- Sağlıklı ve Yaşanabilir Çevrenin Korunması
- Gıda ve Su Güvencesinin Sağlanması
- Toplum Sağlığının Korunması ve Sağlık Hizmetlerine Erişimin Kolaylaştırılması
- Dijital Ortamda ve Yapay Zekâ Uygulamaları Karşısında İnsan Haklarının Korunması
- İnsan Hakları Konusunda Üst Düzey İdari ve Toplumsal Farkındalık: İnsan hakları alanında farkındalığın üst düzeyde tutulmasıyla, idarede ve toplumda hak ve özgürlüklere ilişkin duyarlılığın sadece kuvvetlenmesi değil, aynı zamanda kalıcı olması amaçlanmaktadır.
- Kamu Görevlilerinin İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması
- Hâkim, Savcı ve Avukatların İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması
- Kamuoyunun İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması
- İnsan Hakları Eğitiminin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması
- Hukuk Eğitiminin Kalitesinin Artırılması
- Uluslararası İnsan Hakları Mekanizmaları ile İşbirliğinin Geliştirilmesi
Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan ayrıntılı İnsan Hakları Eylem Planı ve Uygulama Takvimine aşağıdan ulaşılabilir.
