Diyarbakır Barosu’nun Youtube kanalında Av. Halit Advan’ın moderatörlüğünde “Kamulaştırma-Acele Kamulaştırma” konusu ele alındı. Canlı yayına konuşmacı olarak Prof. Dr. Zehreddin Aslan katıldı.
Kamulaştırma Kanunu’yla ilgili bilgiler vererek konuşmasına başlayan Prof. Dr. Aslan “Kamulaştırma, mülkiyet hakkını sınırlayan hatta ortadan kaldıran idarî faaliyetti. Bu konu Anayasa’nın 46. maddesinde düzenlenmiş ve kanunla düzenleneceği belirtilerek “Kamulaştırma Kanunu” yürürlüğe girdi. Bu kanunun şöyle bir özelliği var: Kamulaştırma Kanunu, bizim idari usul yasasına benzeyen en ayrıntılı kanunlardan biri. Mülkiyet hakkını ortadan kaldırdığı için idarenin ilk etaptan son aşamaya kadar atacağı her adım, ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş. Birçok kanunda bunu göremeyebilirsiniz. Bu nedenle mülkiyet hakkını ortadan kaldırdığı için kanun koyucu idarenin atacağı her adımda vatandaşı tatmin edecek cevapları ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Kamulaştırma Kanunu, Türkiye’deki kanunların, idarî usulün ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği kanundur.” dedi.
Kamulaştırmada Dikkat Edilen Üç Aşama Vardır
Kamulaştırma yapılırken dikkat edilmesi gereken hususların altını çizen Aslan “İdarî faaliyetlerin tek bir amacı vardır. O da kamu yararıdır. Bu nedenle kamulaştırma işlemlerinde kamu yararının somut bir şekilde ortaya konması gerekiyor. Bu konunun ilk aşaması kamu yararı kararıdır. Kamulaştırma işlemi icrai bir işlem. Bizim mülkiyetimizi ortadan kaldıran bir işlem. Diğer bir aşama bu kararın onayıdır. Üçüncü aşamada kamulaştıracağımız taşınmazın çok net bir şekilde belirlenmesi lazım. Taşınmazın sahibi, sınırı, yüz ölçümü, üzerinde irtifa katı olacaksa taşınmaz malların sınırının çok iyi belirlenmesi gerek. İdare, taşınmaza dair erişilebilecek tapu dairesinden, nüfus dairesinden varsa nufüs kayıtları veya başka bilgileri almak zorunda. Üçüncü aşamada artık idare hangi taşınmazı kamulaştıracağını belirliyor. Bunlardan sonra idare bir kamulaştırma kararı verir.” ifadelerini kullandı.
Artık Taşınmazlar İçin Kamulaştırma Bedeli Ayrılıyor
Aslan konuşmasının devamında Yeni Kamulaştırma Kanunu’yla üç değişikliğin getirildiğini söyleyerek şu açıklamalarda bulundu: “Yeni kanunda kamulaştırmaya ilişkin ödeneğin ayrılmasını şart koydu. Eskiden bütçeden kamulaştırma bedeli ayrılmadan idare kamulaştırma yapıyordu. Bedeli ödemeye gelince de ‘Bütçede para yok’ diyerek ödeme yapmıyordu. Mağduriyetlere yol açıyordu. Kanun, bütçede karşılığı yoksa o alanda kamulaştırma yapamazsın diyor. Bu önemli bir adım. İkinci değişiklik olarak kıymet takdir komisyonu kaldırıldı. Eskiden kıymet takdir komisyonu vardı ve bedeli onlar belirliyordu. Taraflar bedelin artırılması veya azaltılması davası açıyordu. Şimdi doğrudan mahkemeye başvurulup ister beğenin ister beğenmeyin bir bedel belirleniyor. Son yıllarda gördüğüm kadarıyla bir çok insan malının kamulaştırılmasını bırakın üzülmeyi, tam tersine seviniyor.”
Aslan konuşmasının devamında “Üçüncü değişiklik satın alma usulünü getirdi. Bu uygulama, zorunlu bir aşama olarak getirildi. Kanun, dava açmadan önce ilgiliyle pazarlık yapılmasını zorunlu hale getirdi. Bu aşamada kıymet takdir komisyonu vardır. Buradaki takdir komisyonu sadece satın alma usulünde yer alan bir sistem. Bunun yanında uzlaşma komisyonu da var. Komisyon ‘Gelin uzlaşalım’ diyor. Siz 15 gün içinde cevap vermezseniz idare bu aşamayı tamamlamış oluyor ve 10. maddeyi işletiyor. Ama uzlaşma olması durumunda kıymet takdir komisyonunun bedeli ve uzlaşma komisyonuyla anlaşırsanız tutanaklarla bu işi çözüyorsunuz.” açıklamasında bulundu.
30 Gün İçinde Dava Açmak Zorundasınız
Kamulaştırmada özel düzenleme olduğu için dava açma süresinin 60 gün olduğu bilgisinin yanlışlığına dikkat çeken Aslan “Kamulaştırma işleminde dava açma süresi 14. maddeye göre 30 gündür. 30 günlük bu süre kaçırılmamalı. Önemli gördüğüm diğer bir hususta dava açma süresi ne zaman başlıyor? Kamulaştırma, taşınmazın devriyle başlamaz. Asliye Hukuk Mahkemesi’nden tebliğ geldiği zaman size tebliğ edilen tarihten itibaren 30 gün içerisinde dava açmak zorundasınız. Kamulaştırma işlemine karşı dava açmanız için bedel tespit davasının sonuçlanmasını beklemek zorunda değilsiniz ve bekleyemezsiniz.” dedi.
Acele Kamulaştırma Kötüye Kullanılmamalı
Acele kamulaştırmanın zaman zaman kötüye kullanıldığını belirten Prof. Aslan “Bazen kamu yararı gereği kamulaştırmanın hızlandırılması gerekiyor. 27. maddeye göre kanun buna acele kamulaştırma diyor. Acele kamulaştırma kararı, satın alma usulünden sonra askıya alınıyor. İdareye acele kamulaştırma yetkisi neden verilmiş? Millete eziyet olsun diye vermemiş. Kamu yararı için vermiş. Gerçekten acil ve ciddi bir kamu yararı vardır. İdare kamulaştırma süreciyle kamu yararını yerine getiremeyecektir. Acele kamulaştırma, buna imkan tanıyor. Ama uygulamalara baktığımız zaman maalesef bunun kötüye kullanıldığını görüyorsunuz. İdare, amacına daha hızlı hareket etsin diye normal kamulaştırmayla gireceği süreci, acele kamulaştırmaya dönüştürüyor.” şeklinde konuştu.
