Haber: Taha Ahmet Özel
Stajyer Hakları Farkındalık Yılı kapsamında Avukatlar Sendikası Stajyer Avukatlar Komisyonu üyesi Stj. Av. Emine Yıldırım’la bir söyleşi gerçekleştirdik.
Yıldırım, Av-Sen Stajyer Avukatlar Sendikası Komisyonu’nun hazırladığı 2021 Yılı Stajyer Avukatlık Değerlendirme Raporu’na göre stajyer avukatların en önemli sorununun maddiyat olduğunu, diğer sorunların ana kaynağının da buna dayandığını ifade etti.
Beklentilerimiz Hakça Ücret, Meslek İlkelerine Uygun Yetiştirilmek ve Saygınlık
Esas aldığımız Türkiye Barolar Birliği Staj Yönetmeliği’nin 17. maddesi var. ‘Avukat stajyerinin hukukun üstünlüğü ilkesine, meslek ilke ve kurallarına bağlı, hukuk bilgilerini somut olarak uygulayabilecek nitelikte, bağımsız ve özgür bir avukat olarak yetiştirmekle yükümlüdür.’ denilmekte. Bizler yönetmelikte de belirtildiği gibi tüm süreç boyunca bu ilkelere uygun olarak yetiştirilme ihtiyacından bahsediyoruz. Bu madde avukata yöneltilmiş olmasına rağmen aynı zamanda adliye stajı sırasında muhatap olduğumuz hâkim ve savcılar, adliye personeli, baroların ve bu alandaki tüm kişi ve kurumların da burada bir yükümlülüğü söz konusu.
Hukukun üstünlüğü, meslek ilke ve kurallarına bağlı, yetiştirilmek ne demek? Hukuki bilgilerin somut olaylara aktarılması ne demek? En yakıcı kısmı da bu bence. Hukuk fakültesinden mezun oluyorsunuz. Stajınızı başlattığınızda uygulamada her şeyin çok farklı işlediğini görüyorsunuz. Ama avukatlık mesleğinin ne olduğuna dair sadece bir fikriniz var. Çok bir bilginiz yok. Bunu sağlayacak olan kişi ve kurumlar. Hem meslek etiğini hem mesleği öğrenmek ve fakültede öğrendiklerimizi uygulamaya dökmek. Bunların öğretilmesi temel beklentilerimiz.
Diğer temel bekletilerimizden birisi de hakça ücret ve temel ihtiyaçların karşılanması. Diğeri de saygı görmek. Adliye personeli, hâkim, savcı ve yanında çalıştığımız avukatlar tarafından saygı görmek hem de emeğimize saygı gösterilmesini istiyoruz.
Derslerin Verimliliğinden Önce Temel İhtiyaçlar Karşılanmalı
Stajyerken öğrenci değilsiniz. Bu yüzden öğrenci olmanın imkanlarından faydalanamıyorsunuz. Ailenize de bağlı değilsiniz. Aynı zamanda çalışan da değilsiniz. Sigortalı bir işte de çalışamıyorsunuz. Hatta yasak. Böyle bir durumda avukatınız çok insaflı davranıp size belirli bir ücret verecek ya da ücretsiz bir şekilde adliyeye gidip geleceksiniz. Ama hiçbir ücret almayacaksınız. Aslında sizden beklenen bu. Prosedür de bunu gösteriyor.
Eğitimlerin verimliliğinin tartışılabilmesi için önce stajyerin temel ihtiyaçlarının karşılanması gerekiyor. Temel ihtiyaçlarımız karşılandığı müddetçe her şeye rahatça odaklanabiliriz. Ama ilk beklentimiz ücret olduğu zaman çoğu şey ikinci planda kalıyor ve biz staj yapacak yer ararken bunu gözetmek zorunda kalıyoruz. Halbuki eğitimimizi gözetebilsek belirli bir güvencemiz olsa ve asıl gözettiğimiz şey eğitim olsa tüm eğitimlerin verimli olacağını düşünüyorum. Baro eğitimlerinin pandemi nedeniyle online olması çok ciddi bir sıkıntıya yol açıyor. Genelde eğitimin verildiği saatlerde büroda oluyoruz ve online eğitime giriş yapıyoruz. Eğitime girdiğimiz sırada bir yandan ofiste olduğunuz için dilekçemizi yazmaya devam ediyoruz. Aslında gerçek bir eğitim olmuyor. Bu da çok ciddi bir sorun. Daha önce günün yarısında bürodan çıkıp eğitimin yapıldığı merkeze gidiliyordu. Artık böyle bir durum da yok. Bunların dışında baronun sertifika programları var. Ama hepsi kontenjanlı. Ücretli dil eğitimleri var. Bunlar konulurken stajyerin durumu, baroya kayıtlı kaç stajyer avukatın olduğu hiç gözetilmiyor. Mesela 50 kişi kontenjanlı bir eğitim açmanın hiçbir anlamı yok. Çünkü stajyer sayısı bunun çok çok üstünde. Stajyerlerin bu eğitimlere ulaşmasının önü açılabilir. Ama en başta stajyerlerin temel ihtiyaçları karşılanmalı. Sonrasında diğer konularda adım adım düzeltmeler yapılır.
Ücret Veren Bir Avukat Bulunca Her Şeye Katlanmak Zorunda Kalıyorsunuz
Bizim anketimizde şöyle bir soru vardı: Mobbinge uğradınız mı? Uğradıysanız buna karşı nasıl bir yol izlediniz? Dava açmaktan ziyade avukatınızla konuştunuz mu? Sorumuza verilen cevaplar dava açılmadığı ve yaşanan durumun avukatla konuşulmadığı şeklindeydi. Gelen cevaplar ‘İstifa etmedim.Orada çalışmaya devam ettim. Çünkü başka bir yerde de aynı şeyi yaşayacağımı düşündüm. Avukatımla konuşsam ya da bununla ilgili bir şey yapsam hiçbir şeyin değişmeyeceğini düşündüm. Stajım bittiğinde bu mesleği yapmayacağım’ şeklindeydi.
İstifa bile edebilecek motivasyon yok. Çünkü siz ezkaza ücret veren bir avukatın yanında iş bulduğunuzda mobbing yada herhangi bir olumsuzluğu kenara bırakıyorsunuz. Maalesef bazı şeylere katlanmak zorunda kalıyorsunuz. Bununla ilgili herhangi bir başvuruda bulunan karşı çıkan stajyerlerin sayısı çok az. Aynı zamanda dayanak noktası da çok önemli. Yanınızda bir kurum, kuruluş bulamazsanız kendinizi tek başına hissedersiniz ve bununla ilgili de bir adım atmazsanız. Aslında bizim temel amacımız bu konuda dayanak noktası olmak. Avukatlar Sendikası Stajyer Avukatlar Komisyonu da bu gibi olaylara karşı durmak ve mağdur kişilerin yanında olmak amacıyla kuruldu.
Haklarımızı Birlik Olup Aramalıyız
Stajyer Avukatlar Komisyonu bu yılın ocak ayında kuruldu. Avukatlar Sendikası 2014 yılında kuruldu. Sendika kurulurken tüzüğünde stajyer avukatları da kapsıyordu. Ama komisyon haline gelmesi 2021 yılında gerçekleşti. Komisyon olarak ilk yaptığımız çalışma da bu anket çalışması oldu. Anket çalışmasını yapmamızın sebebi sorunlarımızı netleştirmek, belirlemekti. Sorunlarımızı netleştirdikten sonra nasıl hareket etmemiz gerektiğini ortaya koyacağız. Bu konuyla ilgili ilk akla gelen kurum barolar. Çünkü ilk akla gelen avukatların kayıtlı olduğu ve haklarını savunmakta olan bizim meslek örgütümüz. Daha öncede bu konularda temasa geçilmişti.
Stj. Av. Emine Yıldırım, sorunların çözümü için birlik olunması gerektiğini belirtirken bireysel hak arama çabalarının sonuçsuz kalacağını ve sürecin uzayacağını ifade etti. Yıldırım Av-Sen Stajyer Avukatlar Komisyonu’nun kuruluş amaçlarından birinin de bir araya gelmek olduğunun altını çizdi ve ekledi: Bizler bir araya geldikten sonra taleplerimizi net bir şekilde ortaya koyarsak geri kalan kısım çok daha kolay olacaktır. Komisyonumuzun amacı bir araya gelmek, dirsek teması kurmak, stajyerlerin yalnız hissetmemesini sağlamak ve yaşadıkları sorunlara karşı bir dayanak noktası olmak.
Önemli Olan Stajların Süresi Değil Verimliliği
Bence bir şeyleri öğrenebilmek için bir yıl çok uzun bir süre. Hatta iki aya yakın bir süre de askı süreci var. O süreçte çalışmamamız gerekiyor ama maddi kaygılardan dolayı bir büroda stajyer olarak çalışmaya devam ediyoruz. İki aylık askı sürecini de dahil ettiğimiz 14 aylık staj süreci çok uzun. Belki de yeterli bir süre ama bu sürenin ne kadar verimli geçtiği önemli. Aynı zamanda 4 yıl hukuk fakültesi eğitimi var. Her ne kadar uygulama ve eğitim süreci birbirinden farklı olsa da 14 ayda kapatılamayacak bir açık değil. Kaldı ki yönetmelikte belirlenen çerçeve 6 ay adliye 6 ay bir avukatın yanında staj yapmak düşünüldüğü zaman çok iyi. Ama maalesef uygulamada böyle gerçekleşmiyor. Siz asliye ceza, ağır ceza mahkemelerine gitseniz kalemde dosya inceleseniz, dosya inceleseniz, hâkim sizinle ilgilense ve bunları yaparken bir kaygı gütmeseniz çok eğitici bir süreç söz konusu olur.
Avukatın yanında ayak işi yapmak yerine yönetmelikte belirtildiği gibi dilekçe yazarak dosyaları takip ederek dosya inceleyerek geçirseniz çok eğitici bir süreç olur. Staj eğitim merkezinin verdiği dersler daha verimli geçse. Tüm bunlar tam anlamıyla yerine getirilse stajyerler için gayet yeterli bir süre olacağını düşünüyorum. Ama tüm süreç boyunca ilk stajyeri endişelendiren mesele maddi sıkıntılar. Maddi kaygıları bir şekilde düzelttiğimiz zaman belki baro eliyle belki Meclis’te çıkarılacak bir yasayla stajyer avukatları bir güvence sağladığımızda eğitim kısmı stajyer avukatlar adına çok daha rahat geçecektir.
Bu anket sonuçlarından aldığımız bir çıktı. Ankete 200 kişi katıldı. 200 kişiden 190’ı açık uçlu soruları cevapladı. Cevapların çoğunda yazan ilk şey ücret beklentisi oldu. Sonrasında saygınlık ve meslek öğrenme motivasyonu geliyordu.
Adliye Stajında Hâkim ve Savcıların da Sorumlulukları Var
Adliye stajı sürecinde bir avukatın yanında çalışmayı gerekli kılan şey en temelde ekonomik kaygı. Eğer stajyer avukatların maddi kaygıları bir şekilde çözülebilirse adliye stajını -Hâkim ve savcılara da bu konuda sorumluluklar düşüyor- amacına uygun olarak adliyede sadece imza atmaktan farklı olarak mahkemeye gidip izleyerek, dosya inceleyip bunların hakkında fikir yürütebilirlerse bu süreç gerçekten amacına uygun ve faydalı geçirilecektir. Adliye stajı, imza atmaktan başka bir şey olmadığı ve bu süreçte stajyerler herhangi bir ücret almadıkları için bir avukatın yanında çalışmayı tercih ediyorlar.
Avukatların stajyerlere mesleği öğretme çabalarının neredeyse yarı yarıya olduğunu anket sonuçlarından görebiliyoruz. Sizce burada yanlış giden şey nedir? Avukatların stajyer avukat çalıştırma zorunluluğu var mı?
Avukatların böyle bir zorunluluğu yok. Hiçbir avukat stajyer avukat çalıştırmak zorunda değil. Ama avukatlar genelde bunu tercih ediyor. Çünkü ucuz emek gücü. Aslında bir avukatla neredeyse aynı işi yapıyorsunuz. Stajyerler bir tek duruşmalara giremiyor. Ama avukatlar için yine de faydalı. Normalde avukatınıza söyleyemeyeceğiniz bir şeyi stajyere söyleyip yaptırabiliyorsunuz.
Mesleği öğretme motivasyonu neden yok? Aslında gerçekten ciddi bir sorun. Anlamda veremediğimiz bir sorun. Çünkü avukatların hepsi stajyerlik sürecinden geçiyorlar. Ama bugün geldiğimiz noktada mesleğin ilkesel olarak birçok noktada değiştiğini görüyoruz. Çok ciddi bir dönüşüm altında. Sadece stajyerler açısından değil, işçi avukatlık boyutu var. Serbest avukatlar, genç avukatlar, bürolarını açanlar çok zorlanıyorlar. Mesleğin her anlamda çok ciddi bir dönüşüm altında olduğu bir dönemden geçiyoruz. Üstat avukatlarda da maalesef dönüşümün izlerini görüyoruz. Meslek öğretme gayesi yok.
Genel anlamda stajyere bakış açısı çalışan, ofiste herhangi bir çalışandan farkı görülmüyor. Gelecekte meslektaş olunacağı bakış açısı yok. Sadece o günü geçirmek için günlük işler veriliyor. Yarın bu stajyerin durumunun ne olacağı bilinmiyor. Hukuk fakültesinden mezun olmuş nitelikli bir kişi gözüyle bakılmıyor. Bu kişinin hukuk fakültesinde öğrendiği bilgileri uygulamaya nasıl aktarıp bu kişiyi mesleğe yararlı insan haline getirebilirim gibi bir kaygı da yok. Bu nedenle stajyerler sürekli büro değiştirmek zorunda kalıyor yada iş öğrenmek için farklı yollara başvurmak zorunda kalıyor. Çoğumuz staj bittiğinde avukat olarak stajdan mezun olmuyoruz. Kimsenin kendine güvenilir şekilde stajını bitirdiğini düşünmüyorum.
Meslek Büyükleri Meslek Etiğini Hatırlamalı
Meslektaşlarımızın, üstatlarımızın bu konuda meslek etiğini hatırlaması lazım. Mesleği öğretmek meslek etiğinin bir parçasıdır. Bu sadece sizin işinize yarayacağı düşüncesiyle bakılmamalı.Avukatlara kişisel yük düşüyor ama bunu bir yandan da kurumlardan beklememiz lazım. Bununla ilgili gerekli yaptırımların olması lazım. Avukatlara bir bakış açısı kazandırılmalı. Yoksa bu durumu tek tek avukatlardan bekleyemeyiz. Biz hukukçuyuz. Böyle bir şeye ihtiyaç duyuluyorsa bunun yaptırımları olması gerekiyor. Buna göre bir değişim ve dönüşüm gerekiyor.
Eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Temel amacımız saydığım sorunlara karşı stajyer avukatlara bir dayanak sağlamak ve barolarla birlikte diğer kurumların eksik bıraktığı noktaları tamamlamak. Biz neden sendikayız? Bu konunun bir emek sorunu olduğunu da düşünüyoruz. Herhangi bir çalışan emekçiden bizim bir farkımız yok. Çünkü çok ciddi bir hukuk fakültesi mezun ordusu oluşmaya başladı. Bunların içinde biz artık niteliğimiz itibariyle sıyrılamaz hale geldik. Bu konunun çok farklı perspektifleri var. Biz şu an Stajyer Avukatlar Komisyonu olarak yapıyoruz. Ama bunun öğrenci stajyer boyutu da var. Gittikçe değişen ve çok yönlerek ayrılan boyutları da var. İlerleyen zamanlarda sendika içerisinde öğrenci stajyerler komisyonu da kurabiliriz. Hukuk fakültelerine dair sorunlar var. İşçi avukatlara dair çalışmalar yapıyoruz. Serbest çalışan ya da kendi bürosunu yeni açmış meslektaşlarımızın da çok ciddi meslek sorunları var. Bunlara da başka toplantılarda değinme imkanı buluruz.
Türkiye Hukuk olarak 2021 yılı içerisinde stajyerlerle ve stajyerlerin hakları, uğradıkları hak ihlalleri üzerine çalışmalar yürüten sivil toplum kuruluşlarıyla hem bilgi hem deneyim paylaşımı hem de bilinçlendirme çalışmaları için iş birliği yapmaktan büyük mutluluk duyacağız. Konu hakkında bizimle bu form üzerinden iletişime geçebilirsiniz.
