Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’la birlikte pek çok alanda yapılan düzenleme ve değişikliklerden hukuk alanı da etkilendi. Yapılan reform ve Batılı usûldeki mahkemelerin kurulmasıyla birlikte kadı ve naiplerin haricinde nitelikli kişilere ihtiyaç arttı. Bu durum modern tarzda bir hukuk mektebi kurulması zorunluluğunu beraberinde getirdi. Bu ihtiyacın karşılanması amacıyla 1880’de Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne kuruldu.
Kuruluş Süreci
Osmanlı Devleti’nde medreselerin kalitesinde 16. yüzyıldan itibaren düşüş başladı. Medreseler ve sonrasında kurulan Muallimhane-i Nüvvapların da şer’i mahkemelere dahi bilgili yetkin insanlar yetiştiremeyecek duruma gelmesi ve yetişenlerin de kanunların yazıldığı dili anlamamaları, yeni bir hukuk mektebi ihtiyacını oluşturdu.
2 Temmuz 1870 tarihinde Adliye Nezareti tarafından nizamiye mahkemelerine eleman yetiştirmek amacıyla “Kavanin ve Nizamat Dershanesi” kuruldu. Kurulan bu dersanenin yetersiz kalması üzerine 1874’te “Mekteb-i Hukuk-ı Sultani” kuruldu. Ancak bu kurum 1878 yılında kapatıldı. 7 Kasım 1878’de Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne, bütün hukuk sisteminin derlendiği, mahkeme teşkilatının baştan sona düzenlendiği ve meşrutî idare tecrübesinin geçirildiği bir ortamda kuruldu.
Nizamname yazıldı
Mektep kurulurken “1878 Tarihli Hukuk Mektebi Nizamnamesi” yazıldı. Nizamnameyle hukuk mektebine kayıt ve kabul edilecek öğrencilere bazı kriterler getirildi. Buna göre öğrencilerin Mekteb-i Sultani ile idadi mekteplerinden diploma almış olması şartı arandı. Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne’de verilecek eğitim süresi 3 yıl olarak belirlendi. Ayrıca hafta sonları, resmî tatillerde, cuma ve pazar günlerinin tatil olması kararı alındı.
Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne’ye kabul şartları
- Osmanlı tebaasından olmak
- 18 yaşından büyük olmak
- Osmanlı lisani üzerine kıraat ve hitabete sahip olmak
- Osmanlı tarihi, sarf ve nahiv, mantık, coğrafya, hesap bilmek
Bu şartları taşımayan ancak eğitim almak isteyenler ayrı bir sınava tabi tutularak başarılı olanlara Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne’de okuma hakkı verildi.
Ayasofya ve Sultanahmet Camileri arasında kalan, Adliye Nezareti’ne ait olan bahçeye iki yıl içerisinde bir bina inşa edildi. Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne, bu binada 17 Haziran 1880 Perşembe günü eğitim öğretime başladı. Mektep kurulurken Osmanlı’nın ihtiyaçlarını karşılama kapasitesine sahip ve Avrupa hukuk fakültelerinin eğitim standardını yakalayacak bir fakülte oluşturmak amaçlandı. Cumhuriyet’in ilanı öncesinde kurulan Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne, hukuk eğitimine ait bütün gelişme ve yenilikleri kendi içerisinde bir araya getirdi.
İsim Değişiklikleri
- 1886 yılında Maarif Nezareti’ne devredilen Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne, 1909 yılına kadar Darülfünun’dan bağımsız olarak eğitim öğretime devam etti.
- II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Darülfünun-ı Osmanî Hukuk Fakültesi Şubesi olarak ismi değişti.
- 1919 Darülfünun Nizamnamesi’nden sonra ise Hukuk Medresesi adını alan Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne, Cumhuriyet’in ilanından sonra ise 1924 tarihli 493 Sayılı Kanun ile “İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi” olarak isim değişikliğine uğradı.
- 31 Temmuz 1933 tarihinde, 2252 sayılı kanunla Darülfünun ilga edildi ve İstanbul Üniversitesi bünyesinde örgütlendi.
1933 yılından bu yana eğitim öğretim faaliyetlerine İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi adıyla devam eden okuldan bugüne dek binlerce öğrenci mezun oldu. Okul, günümüzde Türk yargı sistemine yetişkin bireyler kazandırmaya devam etmekte.
