Arzu Demirbaş*
Mesafeli sözleşmeler, tüketici ile satıcı ya da sağlayıcının fiziksel olarak karşı karşıya gelmeden, sözleşme müzakerelerinin uzaktan iletişim araçları aracılığıyla gerçekleştirildiği ve mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik bir sistem kapsamında akdedilen sözleşmelerdir. Günümüzde teknolojinin de gelişmesiyle birlikte birçok işlemin uzaktan yapılabilmesi imkanının doğmasıyla birlikte mesafeli sözleşmelerin önemi ve etkisi de artmıştır.
Mesafeli sözleşmeler, hukuki nitelikleri itibarıyla ayrı ve bağımsız bir sözleşme tipini teşkil etmezler. Mesafeli sözleşmelerin tanımının yapıldığı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 48. maddesinde yer alan “uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşme” ifadesinden de anlaşılabileceği üzere mesafeli sözleşme, sözleşmenin kurulma biçimini ifade etmektir. Bu nedenle, uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan mesafeli sözleşme, satış sözleşmesi ya da kira sözleşmesi gibi bir tipik sözleşme olabileceği gibi atipik bir sözleşme de olabilir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ve Avrupa Birliği Yönergesi hükümlerine göre bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak adlandırılabilmesi için;
- Tüketici ile satıcı ya da sağlayıcı arasında gerçekleştirilmiş olmaldır.
- Bir hizmetin sağlanması ya da bir malın teslimi amacıyla akdedilmiş olmalıdır.
- Yalnızca iletişim araçları kullanılarak akdedilmelidir.
- Mesafeli satış amacıyla organize edilmiş bir sistem kapsamında akdedilmelidir.
- Mesafeli sözleşme hükümlerinin uygulanmayacağı istisnai türdeki sözleşmelerden olmamalıdır.
A) Sözleşmenin Tüketici ile Satıcı veya Sağlayıcı Arasında Akdedilmesi
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Yönetmeliğin mesafeli sözleşmelere ilişkin hükümlerinin uzaktan iletişim araçları ile gerçekleştirilen bir sözleşmeye tatbik edilebilmesi için bu sözleşmenin tüketici ile satıcı veya sağlayıcı arasında gerçekleştirilmesi zorunludur. Tüketici ve satıcı veya sağlayıcı arasında internet aracılığıyla gerçekleştirilmeyen bir satış sözleşmesine mesafeli sözleşmelere ilişkin hükümler uygulanmayacaktır. Zira böyle bir durumda, satıcı (sağlayıcı) karşısında, daha zayıf bir konumda bulunan bir tüketici söz konusu olmadığı için taraflardan birinin korunma önceliği de bulunmamaktadır.
B) Sözleşmenin Bir Malın Teslimi veya Bir Hizmetin Sağlanması Amacıyla Akdedilmesi
Mesafeli sözleşmelerin unsurlarından ikincisi ise sözleşmenin tüketim malının teslimi ya da bir hizmetin ifası ile ilgili olmasıdır. Tüketim malı teslimi ibaresi, tüketim ödüncü ve satım gibi birtakım sözleşmelerin konusu olabilen ve alışverişe elverişli taşınır malları anlatmaktadır. Bu mallar, yiyecek-giyecek gibi maddi mallar olabileceği gibi dijital ürünler de olabilir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre hizmet kavramı, “hizmet, mal sağlama dışında kalan ve bir ücret veya menfaat karşılığında gerçekleştirilen her türlü etkinliği kapsar.” şeklinde açıklanmıştır.
C) Mesafeli İletişim Araçlarının Kullanılması ve Tarafların Fiziksel Olarak Bir Araya Gelmemeleri
Mesafeli bir sözleşmeden bahsedebilmek için tüketici ve satıcı ya da sağlayıcının sözleşmenin akdedilme aşamasına kadar sözleşmenin akdedildiği an da dahil olmak üzere fiziksel bir şekilde karşı karşıya gelmemiş olmaları gerekmektedir. İnternet üzerinden görüntülü konuşarak sözleşme müzakerelerinin gerçekleştirilmesi durumunda da tarafların fiziksel varlıklarının bir arada olmaması şartı gerçekleşmiş olur. Tüketicinin ürünü görmek için mağazaya gitmesi ve ardından sözleşmenin uzaktan iletişim araçlarıyla kurulması halinde de mesafeli sözleşmeden söz etmek mümkündür.
Fiziksel olarak bir arada bulunamayan taraflar uzaktan iletişim araçlarını kullanabilirler. Hangi iletişim araçlarının bu kapsamda değerlendirileceği Kanun’da belirtilmese de Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde, telefon, faks, mektup, katalog, televizyon, radyo, internet, kısa mesaj, elektronik posta gibi araçlar uzaktan iletişim aracı olarak düzenlenmiştir. Yönetmelikteki ifadeden de anlaşılacağı üzere kanun koyucunun uzaktan iletişim araçlarını örnek kabilinden saydığı ve sınırlı sayı prensibinden yola çıkmadığı anlaşılmaktadır.
Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin vermiş olduğu bir kararda, tüketicinin hizmeti telefon vasıtasıyla satın aldığı ve kredi kartı bilgilerini verdiği fakat davacının kredi kartından fazladan tahsilatlar yapıldığından bahisle açılan davada tüketici ile satıcı arasındaki sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve sözleşmenin kurulduğu an da dahil olmak üzere telefon aracılığıyla sözleşmenin akdedilmiş olduğu açık olduğundan davaya tüketici mahkemelerinde bakılması kararı verilmiştir.
D) Organize Bir Sistemin Varlığı
Mesafeli sözleşmelerin akdedilebilmesi için tüketici ile satıcı yada sağlayıcı arasında mutlaka uzaktan satış için kurulmuş bir sistem gerekmektedir. Yani, satıcının mesafeli sözleşme yapma konusunda planlı, programlı ve hazırlıklı olması şarttır. Örneğin, satıcının hizmetleri, malları veya iletişim bilgileri ile ilgi açıklamalar içeren bir internet sitesi üzerinden kurulan bir sözleşme mesafeli sözleşme değildir. Bunun yanında satıcının söz konusu sistemi bizzat geliştirmiş olmasına ihtiyaç yoktur. Üçüncü kişiler tarafından oluşturulmuş ancak satıcı ya da sağlayıcı tarafından kullanılan sistemler de bu şartı yerine getirmektedir.
E) Mesafeli Sözleşme Hükümlerinin Uygulanmayacağı Sözleşme Türlerinden Olmamalıdır
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde hangi sözleşmelere mesafeli sözleşmelere ilişkin hükümlerin uygulanmayacağı düzenlenmiştir. Finansal hizmetler, otomatik makineler aracılığıyla yapılan satışlar, halka açık telefon vasıtasıyla telekomünikasyon operatörleriyle bu telefonun kullanımı, bahis, çekiliş, piyango ve benzeri şans oyunlarına ilişkin hizmetler, taşınmaz malların veya bu mallara ilişkin hakların oluşumu, devri veya kazanımı, konut kiralama, paket turlar, devre mülk, devre tatil, uzun süreli tatil hizmeti ve bunların yeniden satımı veya değişimi, yiyecek ve içecekler gibi günlük tüketim maddelerinin satıcının düzenli teslimatları çerçevesinde tüketicinin meskenine veya işyerine götürülmesi, yolcu taşıma hizmetleri, malların montaj, bakım ve onarımı, bakımevi hizmetleri, çocuk, yaşlı ya da hasta bakımı gibi ailelerin ve kişilerin desteklenmesine yönelik sosyal hizmetler ile ilgili sözleşmelerde mesafeli sözleşmelere ilişkin hükümler uygulanmaz.
KAYNAKÇA:
- Bütün Yılmaz, Derya G. “MESAFELİ SÖZLEŞMELERİN KAPSAMI”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 69, sy. 2 (Aralık 2020): 325-68.
- YILMAZ, O. Gökhan , (2013) , TÜKETİCİ HUKUKUNDA MESAFELİ SÖZLEŞMELER, TAAD, Yıl:4, Sayı:14
- (Yar. 13. HD, E. 2015/23133, K. 2016/ 10485, 14.4.2016)
- Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 27 Kasım 2014 tarih ve 29188 sayılı Resmi Gazete (Yönetmelik, MSY)
*Arzu Demirbaş Hakkında: MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi 4. sınıf öğrencisi olan Demirbaş orta seviye İngilizce, temel seviye İtalyanca bilmektedir. Bir avukatlık bürosunda iki ay staj yapan Demirbaş, görme yetersizliği olan bireylere eşit fırsatlar sunmak amacıyla MEF Üniversitesi kapsamında yürütülen Ders Ortağım Projesi’nde görev almaktadır.
