Adalet Yayınevi tarafından yayımlanan Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi kitabı, İsmail Köküsarı tarafından Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku dalında doktora tezi olarak savunulan ve jüri tarafından oy birliği ile kabul edilen bir çalışmanın ürünüdür.
Hukuki güvenlik ilkesi, modern toplumda kuralların, uygulamanın ve mahkeme kararlarının sayısındaki artışın da etkisi ile gittikçe artan bir öneme sahiptir. Bununla birlikte, Türk ve İngilizce hukuk literatüründe teorik olarak çok fazla çalışılmadığı görülmektedir. Özellikle Türkiye’de konuyla ilgili monografik eser yazılmaması, hem bizi bu konuyu yazmaya iten sebep olmuş hem de oturmuş bir yargısal ve idari uygulamanın ortaya çıkmasını geciktirmiştir. Çalışmanın ortaya konulması sırasında karşılaştığımız en temel zorluk, ilkenin teorik çerçevesini iyi bir şekilde ortaya koyabilmek olmuştur. Özellikle Türkiye’de hukuki güvenlik ilkesinin hukuk devleti kapsamında genel hatlarla değinilen soyut bir ilke konumunda bulunması, ilkenin mahkeme kararlarında açıkça ortaya konulmaması ve istikrarlı bir uygulamanın oluşmamış olması böyle bir çalışma yapılmasını daha da önemli hale getirmiştir. Belirtilen nedenlerle ”Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi” adlı bu çalışma, hem teorik hem de pratik olmak üzere iki yönlü bir çalışma olarak planlanmıştır.
Kitabın Künyesi:
Yazar: İsmail KÖKÜSARI
Yayınevi: Adalet Yayınları
Katalog Kodu: AH253
ISBN: 978-605-146-604-0
Baskı tarihi: 2015/04
Cilt: Karton kapak
Boyut: 16×24 cm (Standart Kitap Boyu)
Baskı Sayısı: 1
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN GENEL TEORİSİ
I. -GENEL BİLGİLER KAVRAMLAR VE İLKELER-9
A. -TERMİNOLOJİ SORUNU-9
1. -Kavramsal Bakış-9
2. -Diğer Dillerdeki Görünümü ve Terimsel Karmaşa-10
3. -Çeşitli Hukuki Güvenlik Tanımları ve Tasnifleri-16
a. -Hukuki Güvenliğin Tanım ve İçeriğine Dair Çeşitli Görüşler-16
b. -Hukuki Güvenlik Tasnifleri-18
B. -HUKUK DEVLETİ – HUKUKİ GÜVENLİK İLİŞKİSİ-21
C. -HUKUKİ GÜVENLİK-ADALET İLİŞKİSİ VE BU İKİ İLKE ARASINDAKİ DENGE SORUNU-27
1. -Yatay Konumda Aynı Amaca Hizmet Eden İki İlke-27
2. -Dikey Konumda Aralarında Gerilim Olan İki İlke-30
D. -DİĞER BAZI HUKUK DALLARINDA HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN GÖRÜNÜMÜ-33
1. -İdare ve Vergi Hukukunda Hukuki Güvenlik-33
2. -Ceza Hukukunda Hukuki Güvenlik-35
3. -Özel Hukukta Genel Olarak Hukuki Güvenliğin Görünümü-37
E. -KURAL-İLKE İKİLEMİNDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN YERİ-38
II. -HUKUKİ GÜVENLİK KAVRAMININ TARİHSEL VE FELSEFİ TEMELLERİ-43
A. -HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN TARİHSEL TEMELLERİ-43
B. -HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN FELSEFİ TEMELLERİ-49
1. -Genel Olarak-49
2. -Birinci Grup teoriler açısından-49
a. -Doğal Hukuk-49
b. -Liberal Hukuk Teorisi-52
3. -İkinci Grup teoriler açısından-53
a. -Faydacı Hukuk Teorisi-53
b. -Hukuki Pozitivizm-55
c. -Hukuki Formalizm-58
4. -Üçüncü Grup teoriler açısından-59
a. -Hukuki Realizm-59
b. -Marksist Hukuk Teorisi ve Feminist Hukuk Teorisi-61
c. -Eleştirel Hukuk Çalışmaları-65
III. -HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN ALT İLKELERİ-67
A. -HUKUKİ BELİRLİLİK-69
1. -Hukuk Kuralları Açısından Belirlilik-70
a. -Hukuk Kurallarının Kendisi Açısından Belirlilik-72
(1)- Kuralların Açık ve Anlaşılır Olması-72
(2)-Kuralların Duyurulması/İlan Edilmesi veya Tebliği-81
(3)- Kural Çokluğu (Enflasyonu)-84
(4)-Hukuk Kurallarının Belirliliği İle Kanunların (Hukuk Kurallarının) Genelliğinin İlişkisi-86
b. -Hukuk Kurallarının Yapılış Sürecinin ve Sürelerinin Belirliliği-88
2. -Uygulama Açısından Belirlilik-91
a. -Uygulamanın Açık ve Anlaşılır (Şeffaf) Olması-91
b. -Uygulamanın Kaynağı Olan İşlemin Tebliğ Edilmesi-94
3. -Mahkeme Kararları Açısından Belirlilik-96
a. -Mahkeme Kararlarının Açık ve Anlaşılır Olması-96
b. -Kararların Tebliği/Tefhimi ve Yayımlanması-98
c. -Kararların Gerekçeli Olması ve Gerekçenin Tatmin Edici Olması-100
B. -HUKUKİ İSTİKRAR-103
1. -Hukuk Kuralları Açısından İstikrar-104
a. -Genel Olarak Kurallarda İstikrar-104
b. -Hukuk Kuralları Açısından İstikrarı Etkileyen Unsurlar-105
(1)-Normu Yapan/Değiştiren Organ-105
(2) -Normun İçeriği ve Türü-106
(3)-Normun Değiştirilme Usulü-108
c. -Hukuk Kuralları Açısından Makul İstikrarın Tespiti Sorunu-109
2. -Uygulama Açısından İstikrar-111
a. -Genel Olarak Uygulamada İstikrar-111
b. -Uygulamada İstikrarı Sağlamaya Yönelik Araçlar-113
(1) -Genelge, Tebliğ Gibi Adsız Düzenleyici İşlemler ve Özelgeler-113
(2) -İdarenin Belirli Usul ve Yorum İlkeleri Etrafında Hareket Etmesi-114
(3) -Mahkemelerin Denetimde İstikrarı İptal Sebebi Olarak Görmesi-115
3. -Mahkeme Kararları Açısından İstikrar-116
a. -Genel Olarak Mahkeme Kararlarında İstikrar ve Kastedilen Mânâ-116
b. -Kararların İstikrarını Etkileyen Araçlar-119
(1)- Yorum ve Yöntemleri-119
(a) -Yorum serbestisi ile keyfilik arasında hâkimin takdir yetkisi-119
(b) -Hak temelli yorum ve dürüst yorum ilkesi istikrara yardımcı ilkelerdendir-121
(c) -Diğer bazı yorum ilkeleri ve istikrar ile ilişkisi-124
(2) -Emsal Karar ve Üst Mercii Denetimi-127
(3) -Mahkeme Kararlarının Birbirine Etkisi-134
C. -HUKUKİ ÖNGÖRÜLEBİLİRLİK-138
1. -Hukuk Kuralları Açısından Öngörülebilirlik-138
a. -Maddi Anlamda Öngörülebilirlik (Kural Öncesi Öngörülebilirlik)-140
b. -Şekli Anlamda Öngörülebilirlik (Kural Sonrası Öngörülebilirlik)-158
c. -Hukuki İlkeler ile Hukuk Kuralları İkileminde Öngörülebilirliğe İlişkin Tartışmalar-167
2. -Uygulama Açısından Öngörülebilirlik-169
a. -Uygulamanın Üst Kurala Uygunluğu-169
b. -Haklı Beklentiler ve Kazanılmış Hakların Korunması-171
3. -Mahkeme Kararları Açısından Öngörülebilirlik-173
a. -Genel Olarak Mahkeme Kararlarında Öngörülebilirlik-173
(1) -Teorik Gereklilik-173
(2)-Pratik Zorluk-180
b. -Mahkeme Kararlarının Öngörülebilirliğini Sağlamaya Yönelik Araçlar-184
(1) -Uygulama Kaynaklı Araçlar-184
(a) -Hakimlerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı-184
(b) -Hakimlerin Temel Yorum İlkelerine Uygun Hareket Etmesi-186
(c) -Makul Sürede Yargılama Yapılması-188
(2) -Kurumsal Kaynaklı Araçlar-189
(a) -Tabii Hakim İlkesi-189
(b) -Öngörülebilirliği Bertaraf Eden Düzenlemelerin Bulunmaması-190
IV. -HUKUKİ GÜVENLİĞİN NETİCELERİ-191
A. -Kişilerin Devlete Güveninin Oluşumu ve Muhafazasındaki Rolü-191
B. -Ekonomik Anlamda Refahın Artmasındaki Rolü-192
C. -Kişilerin Karar Vermesinde ve Kararlarını Gerçekleştirmesindeki (Otonomi) Etkisi-196
1. -Bireyler Açısından-196
2. -Kurumlar Açısından-199
İKİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN PRATİĞİ
I. -YASA KOYUCULUK BAĞLAMINDA YASAMA PRATİĞİNDE HUKUKİ GÜVENLİK-201
A. -Hukuki Güvenlik Açısından Yasama İşlemlerinde Bulunması Gereken Nitelikler-201
1. -Genellik-203
2. -Açıklık-210
3. -Makul Yürürlük-217
4. -Haklı Beklentileri ve Kazanılmış Hakları Koruma-222
5. -Kanunların Makul Olanı İstemesi-225
6. -Kanunların Çok Sık Değiştirilmemesi-227
B. -Anayasa Yapımı Pratiği Bağlamında Hukuki Güvenlik-230
C. -Yasama Organı Mahkeme Kararlarını Değiştirebilir mi?-232
D. -Kanunların Etkililiği ve Bağlayıcılığı-238
E. -Kanunların Çokluğu ve Yokluğu Sorunu-240
F. -Kanun Yapım Tekniği Açısından Hukuki Güvenlik ve Alt İlkeleri-247
1. -Genel Olarak-247
2. -Torba Kanun-248
3. -Uygulama Kanunları-252
4. -Temel Kanunları ”Özel Yasama Yöntemiyle” Görüşme-253
II. -ANAYASA MAHKEMESİ PRATİĞİNDE HUKUKİ GÜVENLİK VE DEĞERLENDİRİLMESİ-258
A. -ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ NİTELİKLERİ AÇISINDAN HUKUKİ GÜVENLİK-258
1. -Kararların Kesinliği İle İlişkisi-258
2. -Mahkeme Kararlarının Geçmişe Yürümezliği ve Yürürlüğünün Ertelenmesi İle İlişkisi-261
3. -Kararların Bağlayıcılığı İle İlişkisi-264
B. -ANAYASA MAHKEMESİNİN KARAR VERİRKEN KULLANDIĞI BAZI ENSTRÜMANLAR AÇISINDAN HUKUKİ GÜVENLİK-266
1. -Kullanılan Ölçü Norm-266
2. -Yürürlüğün Durdurulması-271
3. -Mahkemenin Tarafsızlığı-273
4. -Yorum ve Takdir Yetkisi-274
C. -MAHKEMENİN KENDİSİNİN KARARLARINDA HUKUKİ GÜVENLİĞE UYGUN HAREKET EDİP ETMEDİĞİ SORUNU-279
1. -Genel Olarak Mahkemenin Hukuki Güvenliğe Aykırı Kararları-279
2. -Anayasa Mahkemesi Kararlarının Belirliliği-281
3. -Anayasa Mahkemesi Kararlarının İstikrarı-287
4. -Anayasa Mahkemesi Kararlarının Öngörülebilirliği-292
D. -ANAYASA MAHKEMESİNİN HUKUKİ GÜVENLİĞİ VE ALT İLKELERİNİ ELE ALIŞI VE BUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ-295
1. -Hukuki Güvenlik-295
a. -İlkeyi Anlamlandırışı-295
b. -Kullanım Alanları ve Kullanım Oranı-308
2. -Hukuki Güvenlik İlkesinin Alt İlkeleri-313
a. -Hukuki Belirlilik-313
(1)-İlkeyi Anlamlandırışı-313
(2)-Kullanım Alanları ve Kullanım Oranı-325
b. -Hukuki Öngörülebilirlik-327
(1)-İlkeyi Anlamlandırışı-327
(2)-Kullanım Alanları ve Kullanım Oranı-342
c. -Hukuki İstikrar-344
(1)-İlkeyi Anlamlandırışı-344
(2)-Kullanım Alanları ve Kullanım Oranı-347
3. -İtiraz ve Dava Dilekçeleri ile Karşıoy Gerekçelerinde Hukuki Güvenlik İlkesinin Kullanımı-347
a. -Karşıoy Gerekçelerinde Hukuki Güvenlik-347
b. -İtiraz ve İptal Davası Dilekçelerinde Hukuki Güvenlik-351
4. -Hukuki Güvenlik İlkesine Aykırılığın Tespiti Sorunu-357
a. -Denetlenen Normun Somut Bir Anayasa Kuralına Uygun Olduğu Halde Hukuki Güvenlik İle Çelişmesi-358
b. -Denetlenen Normla İlgili Somut Bir Anayasa Kuralı Olmadığı Halde Normun Hukuki Güvenlik İle Çelişmesi-359
c. -Denetlenen Normun Hem Hukuki Güvenliğe Hem Somut Bir Anayasa Hükmüne Aykırı Olması-360
d. -Denetlenen Norm Kapsamında Hukuki Güvenlik İlkesinin Başka Bir İlkeyle Ters Düşmesi-363
e. -Denetlenen Normun Hukuki Güvenlikle Herhangi Bir İlişkisi Olmadığı Halde Bu İlkeye Dayanılması-365
f. -Denetlenen Norm Hukuki Güvenlikle İlgili Olduğu Halde İlkenin Gerekçe Olarak Değerlendirilmemesi-366
5. -Anayasa Mahkemesinin Hukuki Güvenliğe Bakışının Değerlendirilmesi-366
a. -Yargısal Aktivizm ve Kendini Sınırlama Bağlamında-366
b. -İlkeyi Ele Alırken Kullandığı Argümantasyon Yöntemi Bağlamında-368
c. -İlkenin İçeriği ve İçeriğini Oluşturma Yöntemi Bakımından-369
SONUÇ-373
KAYNAKLAR-385
