Türk demokrasi tarihine adını kara bir leke olarak yazdıran 12 Eylül 1980 askerî darbesinin ağır hasarı aradan geçen 43 yıla rağmen henüz tam anlamıyla silinebilmiş değil. Cumhuriyet tarihinin yönetime üçüncü açık müdahalesi 12 Eylül darbesi telafisi mümkün olmayan kayıplar ve unutulmayacak acılarla karanlık bir dönemin başlangıcı oldu. Türkiye’yi 12 Eylül darbesine götüren adımları ve darbenin önemli aşamalarını listeledik:
12 Eylül Darbesinin Kod Adı: Bayrak Harekâtı
- Dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, darbe planını oluşturacak “Bayrak Harekâtı”nın hazırlanması emrini verdi.
- Emir kapsamında 11 Temmuz’da saat 04.00’te harekete geçmeleri konusunda komutanlara direktifte bulunuldu.
- Plan, Süleyman Demirel hükûmetinin 2 Temmuz’da güvenoyu alması üzerine ertelendi.
- Ancak 12 Eylül 1980 tarihinde sabaha karşı, söz konusu darbe planı hayata geçirilerek ülke yönetimine el konuldu.
- Darbenin liderleri Kenan Evren, Nurettin Ersin, Tahsin Şahinkaya, Nejat Tümer ve Sedat Celasun’dan oluşan Millî Güvenlik Konseyi bütün yetkileri ele aldı.
- 1961 Anayasası uygulamadan kaldırıldı, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi.
- 21 Eylül 1980’de Eski Deniz Kuvvetleri Komutanı Bülent Ulusoy’a yeni bir hükûmet kurduruldu.
- 13 sıkıyönetim bölgesi ilan edildi.
- Derneklerin faaliyetleri durduruldu.
- Siyasi partiler lağvedildi. Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit Hamzakoy’a, Necmettin Erbakan ve Alparslan Türkeş Uzunada’ya sürgün edilerek bu isimlere siyasi yasak getirildi.
- 1980 darbesinin ilk idamı 9 Ekim 1980 tarihinde Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu’na uygulandı.
- 17 yaşındaki Erdal Eren, yaşı büyütülerek 13 Aralık 1980’de idam edildi.
Sayılarla 1980 Darbesi
- 650 bin kişi gözaltına alındı.
- 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.
- 30 bin kişi “sakıncalı” damgasıyla işten çıkarıldı.
- 14 bin kişi T.C. vatandaşlığından çıkarıldı.
- 7 binden fazla kişi idam cezası istendi.
- 517 kişi ölüm cezasına çarptırıldı.
- 50 kişi idam edildi.
