Üzerinde fikri mülkiyet hakkı bulunan ürünleri satan hak sahibinin sonraki satışlara müdahale edememesine hakkın tükenmesi ilkesi denir. Hakkın tükenmesi ilkesi, ilk satış doktrini olarak da adlandırılmaktadır.
Hakkın tükenmesi ilkesi; ürün, bizzat hak sahibi tarafından veya hak sahibinin izni alınarak piyasaya sunulması ve sonradan satışı yapılan ürünün orijinal olması şartıyla uygulanabilir.
Uluslararası tükenme ilkesi nedir?
Hakkın tükenmesi ilkesi bölgesel tükenme, ülkesel tükenme ve uluslararası tükenme olmak üzere üç farklı şekilde görülür.
Uluslararası tükenme ilkesi, patentli veya markalı ürünlerin hak sahibinin izni dahilinde dünyanın herhangi bir yerinde piyasaya sürülünce hakkın tükenmesi demektir. Uluslararası tükenme ilkesine göre hak sahibi, izniyle piyasaya sürülen ürünün başka bir ülkelerdeki satışına engel olamaz. Örneğin uluslararası tükenme ilkesinin kabul edilmesi durumunda hak sahibi tarafından Almanya’da satışı yapılan ürün, hak sahibinin izni olmadan üçüncü kişilerce Fransa’da satılabilir.
Dünya genelinde ülkeler, çoğunlukla ülkesel tükenme ilkesini tercih etmektedir. Türkiye’de bu ilkeyi benimseyen ülkeler arasındadır ancak entegre devre topografyaları bakımından tüm sınai mülkiyet hakları kapsamında uluslararası tükenme ilkesini benimser.
Marka hakkının tükenmesi ilkesi nedir?
Marka hakkının tüketilmesi ilkesi olarak da adlandırılan marka hakkının tükenmesi ilkesi, her hakta olduğu gibi marka hakkının da sınırlarının olduğu gerçeğinden doğar.
Marka hakkı, bu hakka sahip kişiye marka üzerinde temel haklar verir ancak bu haklar sonsuz değil, sınırlıdır. En önemli sınır ise marka hakkının tükenmesidir. Bu ilke, fikri mülkiyet hukukunda marka hakkının kötüye kullanımının önüne geçmek amacıyla yer alır.
Fikir mülkiye hukukunda “tükenme” olarak adlandırılan marka hakkının tükenmesi ilkesi; marka sahibinin malını sattıktan veya piyasaya sürdükten sonra belli bir coğrafi bölgede o malın satışlarına, el değiştirmesine, ikinci, üçüncü el satışlarına engel olamayacağı anlamına gelir. Burada tükenen marka sahibinin ilk satış hakkıdır.
Tükenme ilkesi yayma hakkının en temel sınırlandırmalarındandır.
