Muhammed KOÇ1
Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davası ülkemizde çok fazla ihtilafa konu olmakta ve tarafların mahkemeye en sık taşıdığı konulardan biridir. Öncelikle bu davanın konusu olabilecek bir nesne için bu nesne üzerinde paylı mülkiyet veya elbirliği ile mülkiyet bulunması gerekmektedir. Bu davalarda elbirliği ile mülkiyet de olsa dahi ortaklığın giderilmesi paylı mülkiyette ortaklığın giderilmesi hükümlerine göre yapılacağı için yazımızda paylı mülkiyeti inceleyeceğiz.
Paylı mülkiyet, paydaşları arasında herhangi bir hiyerarşi görmeyen, herkesin kendi payından sorumluğu olduğu ve bu pay üzerinden istediği gibi tasarruf edebildiği ortaklıktır. Paydaşlar kendi aralarında kullanma, onarım gibi konularda anlaşarak farklı düzenlemeler getirebilirler fakat bunu yaparken hiçbir paydaşın payına zarar veremez, eksiltme yapamazlar. Paydaşlar, ortak mal üzerinde küçük onarım, tarımsal işler, olağan yönetim işlerini yapmak, mala sahip çıkmak zorundadırlar. Mal üzerinde önemli olarak atfedilen herhangi bir yönetim işi olduğunda ise toplanıp bu sorunu tartışmaları gerekmektedir. Buradan alınacak sonucun uygulanabilmesi için oy çokluğu aranır. Fakat olağanüstü olarak görülen herhangi bir sorun olduğunda ise bütün paydaşların bu sorun üzerindeki çözümü kabul etmesi gerekmektedir. Bu sorunlarla veya diğer giderleri karşılama noktası üzerinde ise paydaşlardan her biri payı kadarını ödemek zorundadır. Payından fazlasını ödeyen paydaş diğer paydaşlara bu zararını rücu edebilir. Eğer ki paydaşlardan biri üzerinde düşen görevleri yerine getirmez ve bu sorumsuzluk diğer paydaşlar için de çekilmez bir hale gelirse mahkeme kararıyla bu paydaşın ortaklıktan çıkarılması istenebilir. Ortaklıktan çıkartma davasının açılabilmesi için oy çokluğu aranmaktadır. Ayrılmasına karar verilen ortaklığın payı maldan ayrılabiliyorsa kendisine teslim edilir. Maldan ayrılamıyorsa diğer paydaşlardan isteyen olması durumunda bedeli karşılığında ona verilir. Eğer ki paydaşlardan hiç kimse istemezse açık artırma yoluyla satışa sunulur.
Paylı mülkiyet üzerindeki genel hususlar bu şekildedir. Yazımızda asıl incelemek istediğimiz konu “ortaklığın giderilmesi”. Bunun için TMK 698-699 bakmak gerekmektedir.
İlgili kanun maddeleri gereğince; ortaklığın giderilmesi davası çekişmeli bir davadır. Öncelikle tarafların aralarında anlaşmaya varması beklenir eğer aralarında bir anlaşma sağlayamazlarsa ortaklığın giderilmesi davasına başvurabilirler. Eğer mal nakit gibi bölünebilir bir şeyse bunun bölünüp payının kendisine verilmesini isteyebilir. Eğer bölünemeyen bir nesne ise satış suretiyle ortaklığın giderilmesi yoluna gidebilir. Davalı hangisini talep ettiyse mahkeme ona karar verebilir, talep etmediği dışında (ör: taksim istediyse arttırma yoluna gidemez.) bir karar veremez ve davayı reddeder.
Ortaklığın giderilmesi davalarında yetkili mahkeme “sulh hukuk mahkemeleridir.” Eğer uyuşmazlığa konu olan eşya taşınır bir eşya ise davalının son yerleşim yerindeki sulh hukuk mahkemesine başvurulur. Taşınmaz eşyaları için ise taşınmazın bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesi yetkilidir. Eğer ortaklığın giderilmesi davası miras bırakanın terekesine dayanan bir dava ise, miras bırakanın son yerleşim yerindeki sulh hukuk mahkemeleri yetkili olur.
Ortaklığın giderilmesi, malın aynen bölüşülmesi, (taksimde herhangi bir eksiklik olması durumunda denkleştirme yoluna gidilebilir.) pazarlık ya da açık arttırma yoluyla gerçekleştirilebilir. Tüm paydaşların ortak kararı ile açık arttırma paydaşlar arasında yapılabilir. Açık arttırmaya başlanacak olan meblağ malın bedelinin yüzde ellisinden (%50) açık arttırmaya sunulur. Bu kararların zamanaşımı süresi 10 yıldır.
Ortaklığın giderilmesi davasında “dava süresi ortalama olarak 32,44 ay sürmektedir.” Bu verinin yanı sıra “bu davalarda bilirkişi mallara biçtiği değer davaların genel olarak uzun sürmesi nedeniyle esas bedelin altında kalmaktadır.”
Sonuç olarak ortaklığın giderilmesi davası ülkemizde özellikle mirasçılar arasında çıkan uyuşmazlıklarda başvurulan bir yöntemdir. Davaların uzun sürmesi, esas bedelin altında çıkması nedeniyle taraflara önerimiz mahkemeye gitmeden önce kendi aralarındaki ihtilafı çözmeleridir.
KAYNAKÇA:
ATEŞAĞAOĞLU Erdem, ELGİN Ceyhun- TBB DERGİSİ TBB Dergisi 2018 (139)- ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ (İZALE-İ ŞÜYU) DAVALARI: TAŞINMAZ SATIŞLARI İÇİN İSTATİSTİKSEL BİR ANALİZ
- Muhammed Koç Hakkında: Çankırı Karatekin Üniversitesi Hukuk Fakültesi 4. sınıf öğrencisi olan Koç, Çakıroğlu Hukuk Bürosunda stajyer avukat olarak görev yaptı. Üniversitede YetGen ve Hukuk Topluluğu gibi birçok toplulukta ve projede yer aldı. İngilizce ve Almanca dillerinde orta düzeyde yetkinliğe sahiptir. ↩︎
