Türkiye’de Adalet Sisteminde İş Yükü Analizi ve Değerlendirmesi

Adalet Bakanlığı, 15 Temmuz 2015 tarihinde yayımladığı 2015 – 2019 Yılı Strateji Planında yargıda zaman yönetimi ilkelerinin uygulanmaya başlandığına vurgu yapıyor ve 2010 yılından bu yana adalet sistemindeki iş yükünü rakamlarla analiz ediyor. 

Türkiye’de yargıda zaman yönetimi ilkelerinin uygulanmaya başlandığını biliyor muydunuz?

Adli yargıda ilk derece mahkemelerinde hakim ve Cumhuriyet savcısı başına düşen dosya sayısı: 2010 yılında hakim başına düşen dosya sayısı 1.142, savcı başına düşen dosya sayısı 1.460 iken; bu rakam 2014 yılı için hakim başına 865, savcı başına 1.385 olmuştur.

Soruşturma evresi dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında Cumhuriyet savcılıklarındaki toplam dosya sayısı 3.553.372 iken ortalama görülme süresi 93 gündür. 2014 yılında ise dosya sayısı 3.347.772 iken, ortalama görülme süresi 99 gün* olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 6.47 artmıştır.

İlk derece ceza mahkemelerindeki dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında ceza mahkemelerindeki toplam dosya sayısı 3.129.326 iken ortalama görülme süresi 266 gündür. 2014 yılında ise dosya sayısı 2.623.645 iken ortalama görülme süresi 231 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 13.1 azalmıştır

İlk derece hukuk mahkemelerindeki dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında hukuk mahkemelerindeki toplam dosya sayısı 2.904.853 iken ortalama görülme süresi 209 gündür. 2014 yılında ise dosya sayısı 3.293.090 iken ortalama görülme süresi 207 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 0.95 azalmıştır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 728.732 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 482 gün olmuştur. 2014 yılında ise gelen dosya sayısı 714.303, ortalama görülme süresi 286 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 40.6 azalmıştır.

Yargıtay’da dosya sayıları ve ortalama görülme süresi (Ceza): Yargıtay Ceza Daireleri ve Genel Kuruluna bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 573.576 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 503 gün olmuştur. 2014 yılında ise gelen dosya sayısı 749.204, ortalama görülme süresi 354 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 29.6 azalmıştır.

Yargıtay’da dosya sayıları ve ortalama görülme süresi (Hukuk): Yargıtay Hukuk Daireleri ve Genel Kuruluna bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 524.909 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 159 gün olmuştur. 2014 yılında ise gelen dosya sayısı 725.665, ortalama görülme süresi 122 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 23.27 azalmıştır.

Bölge İdare Mahkemelerinde dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Bölge idare mahkemelerine bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 120.372 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 39 gün olmuştur. 2014 yılında ise 173.695 dosya gelirken ortalama görülme süresi 29 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 25.64 azalmıştır.

İdare Mahkemelerinde dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: İdare mahkemelerine bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 252.399 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 183 gün olmuştur. 2014 yılında ise 259.830 dosya gelirken ortalama görülme süresi değişmemiştir.

Vergi Mahkemelerinde dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Vergi mahkemelerine bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 212.462 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 229 gün olmuştur. 2014 yılında ise 148.658 dosya gelirken ortalama görülme süresi 166 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 27.51 azalmıştır.

Danıştay’da dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Danıştay Dava Daireleri ve Kurullarına bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında 295.502 dosya gelmiş ve ortalama görülme süresi 570 gün olmuştur. 2014 yılında ise gelen dosya sayısı 330.932, ortalama görülme süresi 486 gün olmuştur. Ortalama görülme süresi 2010 yılına oranla % 14.7 azalmıştır.

Rakamlardan da anlaşılacağı üzere yargı organlarına gelen iş yükü yıllara göre artış göstermektedir. Birinci Plan döneminde iş yükünün azaltılması ve iş yüküyle baş edebilecek bir yargı sisteminin oluşturulması yönünde önemli adımlar atılmıştır. Mahkeme ve savcılıkların gelen iş karşısında karar oranı yüksektir. CEPEJ’de 2014 yılı Avrupa Adalet Sistemleri Raporunda da buna işaret etmiştir.

Bu gelişmelere rağmen halen yargıya gelen iş miktarı oldukça fazladır. Plan döneminde iş yükünün azaltılması ve yargılamaların makul sürede çözümünün sağlanması için çalışmalara devam edilecektir.

*Belirtilen sayılar faili meçhul dosyalardan arındırılmış soruşturma evresi dosya sayılarıdır. Faili meçhul dosyalarla birlikte soruşturma evresi dosya sayıları ve ortalama görülme süresi: Bir önceki yıldan devredenlerle birlikte 2010 yılında Cumhuriyet savcılıklarındaki toplam dosya sayısı 6.111.102 iken ortalama görülme süresi 311 gündür. 2014 yılında ise dosya sayısı 6.985.818 iken, ortalama görülme süresi 378 gün olmuştur.

Kaynak: Adalet Bakanlığı 2015 – 2019 Yılı Stratejik Planı