Bilindiği üzere, Türkiye Cumhuriyeti hukuk sistemi Civil Law veya Roman Law da denilen Kıta Avrupası hukuk sisteminin temel ilkeleri ve sistematiği etrafında müteşekkil olmuştur. Türkiye’de avukatlık mesleği ve düzenlemeleri yasal düzenleme halinde bir “avukatlık kanunu” etrafından şekillenmiş ve meslek örgütü olarak barolar ve Türkiye Barolar Birliği öngörülmüştür.
Sistematik olarak Kıta Avrupası hukuk sisteminden çok büyük ölçüde değişik özellikler taşıyan Anglosakson hukuk sisteminin egemen olduğu ülkeler arasında ise avukatlık sistemi çeşitli değişiklikler göstermektedir. Çalışmamızda her iki hukuk sisteminde yer alan ülkelerden örnekler verilerek bir karşılaştırma yapılması sağlanacaktır.
İngiltere’de Avukatlık Sistemi Nasıl?
- İngiliz kanunlarına göre, davalının veya davacının avukat tutma gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır. İngiltere’de iki tür avukat bulunmaktadır. “Solicitor” ve “Barrister”. İkisinin de Türkçe karşılığı avukattır. Ancak solicitor daha alt mahkemelerde ve daha basit davalara bakar. Örneğin hukuk mahkemelerinde ve il mahkemelerindeki avukatlardır. Barrister ise üst mahkemelerdeki büyük davalara bakar. Örneğin Kraliyet mahkemesindeki avukatlardır. “Queens Council” ya da QC en üst düzey avukattır. Tüm avukatlar içinde en bilgili ve deneyimli olanlar QC’lerdir. Barrister’ler astronomik ücretler alır.
- İngiltere’de avukatlar daha çok hukuk firması yapılanmaları şeklinde meslek icra etmekte olup, “avukat” terimi yerine hukuk danışmanı anlamına gelen “Solicitor” ve “Barrister” terimleri kullanılmaktadır. Solicitor ve Barrister olarak tanımlanan hukuk danışmanlığı görevi ise birbirinden farklıdır. Solicitor ve Barrister olmak için hukuk fakültesi mezunu olma zorunluluğu bulunmamaktadır.
- Barrister, olarak çalışma genellikle mesleğin ilk aşamasında olmaktadır. Ceza davalarında iddianame ve iddianame hazırlığına kadar geçen süreç, barrister önderliğinde yürütülmekte, müteakip yargılama prosedürleri ise solicitor gözetiminde devam etmektedir.
- Barrister olarak çalışan hukukçular “magistrates court” olarak anılan mahkemelerde savunma ya da soruşturma safhasında görev almaktadır. Barrister, Baronun mesleki etik kurallarına göre hareket etmekte ve ceza davalarında savcı olarak rol üstelendiği durumlarda “Kraliyet Soruşturma Birimi” (Crown Prosecution Service) tarafından yönlendirilmektedir. Bu meslek için akademik eğitim tamamlandıktan ve gerekli akademik niteliğe sahip olduktan sonra mesleki eğitim süreci başlar. Baro Genel Konseyi tarafından belirlenen (General Council of the Bar) Baro Mesleki Eğitim Kursu (Bar Professional Training Course) bir yada iki yıl sürmekte ve kişiyi eğitim hayatından iş hayatına alıştırmaktadır. Bu eğitimdeki imtihanlar başarıyla verildikten sonra kişinin tecrübeli bir barrister yanında çalışmaya başlaması gerekir(pupillage). Bu çalışma süreci genelde 12 aydır. Bu sürecinde başarıyla bitiminin ardından kişi barrister olur, Baroya kaydolarak aidat öder. Baro Genel Konseyi yılda 7 kez toplanır.
- Solicitor, olarak çalışmak için “Law Society” (Hukuk Topluluğu) tarafından verilmiş bir sertifika (practising certificate) ile baroya kayıt olmak gerekmektedir. Law Society, Baro Başkanı ve Lord Chief Justice ile birlikte solicitor olarak çalışan kişilerin alacağı eğitim ile ilgili düzenleme yapmakla yükümlüdür. Solicitor olarak atanmak için alınması gereken sertifika, gerekli eğitimleri tamamlamış ve karakteri ile fiziki elverişliliği bakımından solicitor olarak çalışmasında engel görülmeyen hukukçulara verilmektedir.
- Hukuk Topluluğu tarafından düzenlenen sertifika alındıktan sonra ilgilinin baro başkanına yazılı olarak müracaat etmesi gerekmektedir. Başvuruda bulunan kişi ile ilgili tüm bilgiler, Hukuk Topluluğu sicilinde ayrıntıları ile bilgisayar ortamında kaydedilmektedir. İlgilinin, hukuka aykırı herhangi bir davranışı söz konusu olduğunda sertifikası süresiz ya da geçici olarak geri alınmaktadır. Mesleğe alınma kararının reddine karşı ilgilinin mahkemeye başvuru hakkı bulunmaktadır. Usulüne uygun olarak alınmış sertifika ile solicitor tüm mahkemelerde ve tüm ülke genelinde meslek icra edebilmektedir. Yasada özel bir bölüm altında solicitor olarak çalışan kişilerin mesleki dokunulmazlığı düzenlenmiştir.
- Bu mesleğin icra edilebilmesi için akademik safhanın bitirilmesinin ardından bir yıl süren eğitime katılmaları gerekir (Solicitors’ Legal Practice Course, LPC ). Bu eğitim tamamlandıktan sonra 2 yıllık süre ile bir hukuk firmasında ya da Kraliyet Savcılık Servisi ( Crown Prosecution Service) gibi bir organizasyonda hukukçu adayı olarak görev almak gerekmektedir. Tüm bu süreçler bittikten sonra bu mesleği yapabilmek için gerekli sertifikayı almak üzere ilgili kuruma başvuru yapılır. Bu belge alındıktan sonra meslek yapılmaya başlanılabilir. “Law Society“ denilen ve Solicitorların meslek örgütü olan kurum tarafından bu belge verilir. Bu meslek örgütünün yansıra “Solicitors Regulation Authority“ denilen bağımsız kamu idari otoritesi niteliğinde bulunan, görevi mesleğin düzenlenmesi olan kurum bulunmaktadır.
- İngiltere’de ‘Baro’ kelimesi kullanılmasa da yetki bakımından bir fark bulunmamaktadır. Dünya çapında yaklaşık 60 ülkenin hukuk sistemi İngiltere ve Galler Barosunca tanınmıştır. Türkiye de bu ülkelerden biridir.
*Bu bölüm, Türkiye Hukuk Platformu tarafından hazırlanan “Karşılaştırmalı Hukuk Sistemlerinde Avukatlık Mesleğinin Düzenlenme Usulleri” raporundan alınmıştır. Raporun tamamına buradan ulaşılabilir.
